Symbolen en signalen bij chronische pijn

Geschatte leestijd: 6 minuten.

Ik heb net even gekletst met Ruben, terwijl hij zijn spullen klaarzet. Ik ken het proces (bij anderen), ken de instrumenten. “Klaar voor, Koert?”. Ja hoor. Kom maar op. Onbewust ben ik toch even met het woordje ‘pijn’ bezig. Zou het pijn gaan doen? En voel ik dan juist meer, door mijn pijngevoelige systeem, of minder, door de opiaten?

Ik heb recent een tattoo laten zetten bij Bunker, in Breda. Tattoo-artist Ruben kende ik al, en ik wilde heel graag dat juist híj deze tattoo zou zetten¹. Achteraf 😉 vertelt Ruben dat opiaten het pijnprikkelende gevoel, dat sommige mensen voelen als een tattoo wordt gezet, kunnen versterken. En dat je pols een van de meer gevoelige plekken is om een tattoo te laten zetten. Ik voelde helemaal niks, nauwelijks iets. Wat speldenprikjes, meer niet. Ben ik dan zó gewend aan pijn? Of valt het sowieso gewoon wel mee?

Symbolen en signalen doen er toe bij chronische pijn!

In dit blog neem ik je graag mee in het verhaal achter mijn tattoo. Symbolen doen er toe, wat mij betreft. Ook rondom chronische pijn zijn symbolen en signalen belangrijk, waar ik iets later in dit blog kort op in ga.

Maar eerst de tattoo zelf.

Wat zie je?

Symbool #1: de Azteekse adelaar…

Het basissymbool dat je ziet is de Azteekse adelaar. De adelaar, al lange tijd onderdeel van de Mexicaanse vlag, was het symbool van de Azteekse hoofdstad Tenochtitlan (het huidige Mexico-City). De Azteken geloofden dat zij de afstammelingen waren van de rondtrekkende stam van het Mexicaanse volk. In de mythe over de Mexica werd gezegd dat zij door Meso-Amerika reisden op zoek naar een thuis.

De Azteekse adelaar staat voor kracht, moed en onverschrokkenheid. Ook wordt ‘ie geassocieerd met de zon, die ook elke dag langs de hemel “vloog”, de nacht als zijn prooi wegjaagt.

Voor de indianen van de Noordwestkust van Noord-Amerika staat de adelaar voor vrede en vriendschap.

Symbool #2: het internationale pijnsymbool

Dit is het wereldwijd erkende symbool voor ‘pijn’:

Het past, wat mij betreft, heel goed bij pijn. Het is een soort pulserende afbeelding, die kan variëren in intensiteit: van dunne lichtrode ringen aan de buitenkant naar een dikke dieprode cirkel in het midden. Zo wisselt ook mijn pijn gedurende de dag, week en maand in intensiteit, in felheid.

Symbool #3: de toetsen

Voor wie mij al wat langer volgt zal het geen verrassing zijn: muziek -en specifieker “de toetsen”- mag natuurlijk niet ontbreken in zo’n persoonlijk symbool.

De pianotoetsen, als onderdeel van de vleugels van de adelaar.

Waarom passen deze symbolen voor mij zo goed?

Helemaal in het midden van de tattoo staat ‘pijn’. Om de pijn heen staat muziek. Pijn en muziek zijn onderdeel van de adelaar, die strijdt, doorzet en wegjaagt. Om uiteindelijk vrede en vriendschap te sluiten.

Zon

In zonnige omstandigheden, in warmte en geborgenheid van die zon, voel ik mij het fijnst. Altijd al gehad. Kou en winter zijn mijn natuurlijke ‘vijanden’; ik hou er niet van en ben bang -geworden- voor gladheid: bang om te vallen. Maar als het lente wordt, of in de hetere zomers, voel ik mij het fijnst. Het kan me niet snel te warm zijn. Dertig, vijfendertig graden: prima!

Kracht

De adelaar staat voor ‘kracht’. Kracht die nodig is om het donkere van de nacht te verjagen, om iedere dag ruimte te maken voor de zon. Kracht, die nodig is om te leren omgaan met aanhoudende pijn. Het dealen met chronische pijn wordt wel eens vergeleken met topsport. Ook al ben ik verre van topsporter: ik kan me er iets bij voorstellen.

Doorzettingsvermogen

Ook ‘doorzettingsvermogen’ wordt gekoppeld aan de adelaar. Adelaars zijn doorzetters, vechten net zo lang door totdat ze ‘gewonnen’ hebben.

Veel mensen met aanhoudende pijnklachten ontwikkelen hun doorzettingsvermogen verder en verder. Je kúnt ook niet anders…maar het is zo hard nodig om te overleven.

Pijn ‘overwinnen’

Na 30 jaar in meer en mindere mate pijn ervaren kan ik wel zeggen dat pijn -helaas- een centraal element, of ‘rode draad’, is geworden in mijn leven. Pijn, en het leren omgaan met aanhoudende pijn.

Ik zie het alleen niet als een strijd die je moet overwinnen. Ik denk ook niet dat het mogelijk is om te winnen van pijnklachten die aanhouden. Waar bijvoorbeeld het gevecht met kanker nog wel eens wordt vergeleken met een strijd die je wint of verliest, geldt dat voor pijn veel minder. Pijn is er, blijft, en het is vaak een ‘ongoing struggle’ -in mooi Nederlands- dan een heroïsch gevecht. Hoewel ook bij kanker die vergelijking met strijd lang niet altijd opgaat. Want, als je overlijdt aan kanker, heb je dan niet genoeg gestreden? Mwah.

Muziek

Muziek overvleugelt in de tattoo, letterlijk, de pijn. In muziek heb ik een instrument gevonden om te dealen met die dagelijkse pijn. Ik heb al vaker geschreven over de kracht van muziek; het laat mij letterlijk voor even minder pijn voelen. Muziek leidt af, geeft endorfines die geluk brengen, brengt je in een andere wereld. Ik vind het prachtig dat muziek in de tattoo om de pijn heen staat, want zo voelt het voor mij ook.

Vrede en vriendschap

Zoals hiervoor al gezegd; het symbool van de adelaar staat óók voor ‘vrede en vriendschap’. Ik ben vaak ook iemand van de harmonie, van de connectie met mensen (in ieder geval als uitgangspunt) en van het ‘samen in vrede leven’. Dat klinkt wellicht wat zweverig, maar qua basisgevoel past dat meer bij mij dan oorlog, conflict, altijd maar patsboem je mening geven ten koste van anderen, de ander overbluffen.

‘Vrede en vriendschap’ is helaas -zeker in deze tijden- zeker niet vanzelfsprekend, maar het zou wel een basisstreven van iedereen mogen zijn.

Kracht van symbolen en signalen bij chronische pijn

Bij chronische pijn, aanhoudende pijnklachten, kunnen signalen van ‘gevaar’ en ‘veiligheid’ een grote rol spelen.

Chronische pijn kan initieel veroorzaakt zijn door letsel (schade aan je lijf), maar dat hóeft niet persé. Ook genetica (erfelijkheid), stress, trauma’s, een zittend beroep of leefstijl kunnen een rol spelen. Als pijn maar lang genoeg aanhoudt wordt het uiteindelijk een complex geheel van biologische, psychologische, sociale en spirituele (zingeving, waarden) factoren die állemaal meespelen.

Centrale sensitisatie en hyperalgesie

Chronische pijn is vooral een probleem van het zenuwstelsel, dat overgevoelig is geworden. De kleinste signalen, normaal gesproken zonder groot gevaar, kunnen het zenuwstelsel al triggeren om pijn te produceren. Steeds meer, steeds sneller. Zelfs herinneringen of geuren kunnen daar in meewerken. Dat heet ‘sensitisatie’. Daarnaast zijn er bij aanhoudende pijn ook veranderingen in het immuunsysteem, dat bijvoorbeeld doorwerkt in hoe sterke pijnstillers, opiaten, juist kunnen zorgen voor méér pijn (‘hyperalgesie’).²

Op zoek naar veiligheid

De uitdaging is om in je leven mét pijn op zoek te gaan naar signalen van veiligheid. Je brein te ‘hertrainen’, al dan niet met hulp, om de gevaarsignalen te herprogrammeren en om zoveel mogelijk ‘veiligheid’ naar binnen te halen. Die boodschap van mijn neurochirurg in 2016, ‘Ga leuke dingen doen‘, was dus zo gek nog niet.

Met deze tattoo word ik iedere dag, ieder dagdeel, herinnerd aan de zon. Aan kracht. Aan doorzettingsvermogen. Aan muziek. En ja, óók aan pijn. Maar wel een pijn waar inmiddels kracht en muziek omheen staat. Een pijn die er mag zijn…maar een steeds minder prominente plek inneemt. Door veel bezig te zijn met muziek, voor mij een positieve energiegevende activiteit, laad ik mijn brein als het ware met veiligheid. Door ‘leuke dingen te doen’, doe ik hetzelfde.

Het kwartje begint steeds meer te vallen hoe ik ‘leuke dingen doen’ en ‘de pijn omarmen’ moet interpreteren. Deze tattoo herinnert me daar voor de rest van mijn leven aan. Deze tattoo, dit symbool, biedt doorlopend veiligheid.

Het eindresultaat

Goed, symbolen, signalen, maar…waar leidde dit alles nu toe? Hier twee afbeeldingen van het eindresultaat:

Deel je ervaringen over symbolen en signalen bij chronische pijn

• Heb jij symbolen die belangrijk voor jou zijn? Al dan niet in combinatie met aanhoudende pijnklachten?
• Ben jij trots op een tattoo die je hebt laten zetten? Deel ‘m en vertel ook het verhaal erachter.
• Herken jij de boodschap van ‘gevaar’ en ‘veiligheid’ in relatie tot chronische pijn?

Deel je ervaringen via de reactiemogelijkheid hieronder, of neem contact met me op. Ik vind het altijd fijn om nieuwe ervaringen te lezen en horen!

Meer lezen over symbolen en signalen bij chronische pijn

• Nieuwsgierig naar het werk van Bunker tattoos? Check hun website.
• Binnenkort lees je in Pijnstad meer over bijvoorbeeld sensitisatie en hyperalgesie. Maar goede uitleg vind je nu al bij ErasmusMC (sensitisatie) en Novadic-Kentron (sensitisatie en hyperalgesie).
• Ook metaforen, beeldspraak, spelen een belangrijke rol bij chronische pijn, vooral ook in de behandeling ervan. Ik schreef er al eens eerder een blog over.
• Marcel van Native Art & Gifts beschreef de symboliek achter de adelaar.

1. Ruben is tattoo artist van beroep. Maar daarnaast werkt hij op de spoedeisende hulp van het Amphia ziekenhuis in Breda. Het ziekenhuis waar ik veel en vaak kom. Ruben heeft ontzettend veel werkervaring rondom ‘pijn’ en ‘opiaten’. Over symboliek gesproken…natúúrlijk moet juist hij dan deze tattoo zetten! ↩︎
2. Mijn eigen uitleg, in lekentaal, want ik ben geen arts. Kun jij het, in begrijpelijke taal, beter uitleggen? Reageer onder dit blog! ↩︎