Een kind aan het zingen in de microfoon
koerthom Muziek, Muziek in de zorg, Muziekids

Muziek leert je scherper waarnemen en bewuster nadenken. Over de ‘kracht van muziek’.

Geschatte leestijd: 6 minuten.

Als ik me onrustig voel, of verdrietig of boos, luister ik naar muziek. Het maakt me blij, rustig en ontspannen. Muziek voelt als thuis.

Stella de Geus, finalist The Voice Kids 2017

Kindermuziekweek

Van 27 maart tot en met 5 april is het weer Kindermuziekweek. De bedoeling van deze week is om overal in het land muziekoptredens te verzorgen voor kids. Om kinderen te activeren voor muziek, maar ook om lekker te kijken en te inspireren. Het corona-virus gooide ook hier roet in het eten, maar de organisatie van de week bouwde het programma razendsnel om tot online programma. Met o.a. energizers, workshops over verschillende instrumenten, optredens van o.a. Dirk Scheele, Youtube filmpjes, danssessies en dagelijkse voorleesmomenten met lezen op muziek.

Ik vind dat fenomeen ‘de dag van’…’de week van’…’de maand van’ een beetje aan kracht inboeten de laatste tijd. Iedere dag is het wel weer een dag van een specifiek thema. Alle thema’s schreeuwen om aandacht, om online deelname, om succesvolle social campagnes. Ik heb het idee dat veel mensen een beetje “dag van…”-moe zijn. Voel jij dat ook? Laat het me weten, via de reacties.

Maar, opportunisme is mij niet vreemd, deze “Muziek-tiendaagse” vind ik toch zeker de moeite waard. De kracht van muziek voor kinderen is zo sterk, en zo universeel…muziek kan voor kinderen (en volwassenen) in deze onzekere tijden zéker een instrument van troost en ontspanning zijn.

Wat is nu precies die kracht van muziek?

“Muziek is voor mij Leven en Vrijheid”, zegt FunX radio dj Fernando Halman in de Kindermuziekweek-special. “Soms kun je een gevoel niet in woorden omschrijven, maar kan muziek het perfect weergeven. Ik vind het betoverend als akkoorden van muziek samensmelten met de tekst die er op wordt gezet. Dan heb je een legendarisch nummer”.

Door muziek te maken, bijvoorbeeld via muziekonderwijs, ontwikkelen kinderen de topfuncties van hun brein, waardoor ze niet alleen beter gaan rekenen en schrijven, maar ook doordacht zullen handelen in hun dagelijkse leven. Kinderen raken ontroerd door muziek, ontspannen, of juist heel blij. Luisteren naar een concert, klassiek of pop, is voor kinderen een actief proces. Kinderen worden verrast, horen voor hen nog onbekende klanken en kunnen allerlei verschillende beelden ontwikkelen bij het luisteren van die muziek. Het leert hen scherper waarnemen en bewuster na te denken over wat ze horen en ervaren.

Wat gebéurt er in je brein als je muziek maakt?

Het bespelen van een instrument of het zingen in een koor is niet alleen leuk om te doen. Het is ook ontzettend gezond. Het geheugen verbetert en het probleemoplossend vermogen ontwikkelt. Op jonge leeftijd zorgt het bespelen van een instrument ervoor dat de verbindingen tussen taalgebieden in het brein verbeteren. Dit komt doordat de linker- en rechterhelft van de hersenen beter met elkaar samenwerken. En dat is ook weer belangrijk voor de interactie tussen emoties en het gedrag.

Dopamine, oxytocine: er gebeurt van alles in je lijf bij muziek

Als je muziek luistert worden onder andere diverse motorische gebieden in de hersenen actief. Hierdoor willen we graag bewegen op muziek. Ook wordt het stofje dopamine aangemaakt, dat zorgt voor een gelukzalig gevoel. En als we muziek maken in groepsverband dan komt de stof oxytocine vrij. Dit is ook een geluksstofje dat zorgt voor een gevoel van saamhorigheid. 

In 2019 en 2020 werd bekend dat patiënten minder pijn ervaren door muziek te luisteren. Ook is er minder pijnmedicatie nodig als patiënten muziek luisteren, voor, tijdens en na een operatie.

Motoriek, sensoriek, emotie, cognitie: muziekspelen is een supercombinatie van alle factoren.

Neuropsycholoog Erik Scherder

Mijn kinderen en muziek

Ik heb zelf een muzikale jeugd gehad. Ik schreef er al eerder over, maar met een vader die dirigent was en muzieklessen (AMV, Algemene Muzikale Vorming) gaf ging dat eigenlijk vanzelf. Er is nooit gepusht, maar muziek luisteren en maken hoorde er gewoon bij. Als vanzelf ging ik na de algemene muzieklessen een instrument bespelen. Later koos ik bewust voor piano en synthesizer en begon mijn leven als (amateur)muzikant. Ik heb daar ontzettend veel profijt van gehad. Nu nog, want: muziek maken verlaagt tijdelijk mijn (chronische pijn)beleving. Hoe letterlijk wil je de kracht van muziek ervaren!

Mijn kinderen heb ik ook nooit gepusht om iets met muziek te gaan doen. Van kleins af aan zingen en dansen ze er al op los. Om één of andere reden ontwikkelde ik in de loop der jaren een zangblokkade, maar met mijn kids zette ik die tijdelijk opzij. Als er verder geen toeschouwers waren, tenminste. Regelmatig ging ik met een van de kinderen achter de piano zitten, lekker even ‘rammen op de toetsen’. In latere jaren kwam er huiswerk bij vanuit de muziekles op school en gingen ze serieuzer oefenen. Maar tot voor kort had geen van de drie ambitie om écht iets met het leren van een instrument te gaan doen.

Piano en bandles bij The Loads, onze overburen

Totdat Tijs uit het niets zei ‘Pap, ik wil op pianoles. En dan niet van die klassieke piano, maar zoals jij dat doet, op dat keyboard (synthesizer) of iets met een band’. Dat gaat wel vaker zo met Tijs; een hele tijd hoor je hem er weinig over, pushen heeft ook volkomen geen zin (los van dat ik nooit heb wíllen pushen), en opeens komt hij er mee. En dan zal het ook gaan gebeuren 😉 Van mij had het uiteraard ook gitaar, saxofoon of drums mogen zijn, maar natúúrlijk is het leuk dat hij kiest voor mijn favoriete instrument -en ook wel zo praktisch…

Ik heb hem, na een eerste aanzetje vanuit mij, laten uitzoeken hoe dat werkte bij de Nieuwe Veste (de ‘culturele markthal’ in Breda, mede dus muziekschool). Zij bleken een heel mooi combiprogramma te hebben waarbij je wekelijks een halfuur piano/synthesizer les hebt (alleen of in duo) en direct daarna een halfuur bandles. Gewoon, samenspelen vanaf moment 1…ideaal. Samen muziek maken leert je luisteren naar anderen, nadenken over welke rol je hebt in een groep en welke partijen daar bij passen. De lessen bleken ook nog eens bij ons aan de overkant gegeven te worden, in Nieuwe Veste-dependance The Loads. Ideaal x2.

Nieuwe Veste-docente Karina (Rombouts) is creatief in Corona-tijd, want de lessen gaan gewoon door, online. Met een verbinding via videobellen krijgt Tijs alsnog virtueel les, zodat hij vooruit blijft gaan. Alleen het bandgedeelte staat logischerwijs even stil.

Pianoles in corona-tijd: de pianojuf via je smartphone

Ik vind het fantastisch te zien dat in ieder geval één van mijn kids de kracht van het zélf maken van muziek kan ervaren. De andere twee hebben andere creatieve of sportieve hobby’s, zoals dansen en zingen, en dat is uiteraard ook prima.

Muziek als afleider voor kinderen in ziekenhuizen

Ik heb er al meer over geschreven maar een heel bijzondere manier van het toepassen van die ‘kracht van muziek’ gebeurt bij Stichting Muziekids. Met muziek in ziekenhuizen en zorginstellingen willen zij zo veel mogelijk kinderen en jongeren afleiden en soms ook troost bieden. Het inzetten van muziek als het even niet, of helemaal niet, lekker met je gaat. Op momenten dat je opgenomen bent en er weinig te beleven valt in het ziekenhuis komen muziekvrijwilligers bij je aan bed of loop je zelf naar de studio, waar mogelijk. Lekker even een halfuurtje of uur geen patiënt zijn, maar gewoon kind. Samenspelen met andere leeftijdsgenoten, onder begeleiding en aansporing van muziekprofessionals.

Muziekids biedt eigenlijk een jaarrond-Kindermuziekweek. Muziek geeft kinderen voor even dat gevoel van ‘geborgenheid’, biedt afleiding als kinderen hun ‘thuis’ missen. En dat gebeurt inmiddels op steeds meer locaties in Nederland. Het doel is om op iedere locatie waar Muziekids actief is of wordt, zoveel mogelijk dagdelen actief te kunnen zijn met muziek. Ieder dagdeel heeft -uiteraard- een kostprijs (instrumenten, reiskosten, vrijwilligerskosten, salariskosten van de studioleiders, etc.).

Méér muziek voor méér kinderen op méér (ziekenhuis)locaties

Heb jij een goed idee om een fundraising actie op te starten voor Muziekids? Zodat steeds méér kinderen overal in Nederland jaarrond die kracht van muziek kunnen ervaren? Heb jij toegang tot fondsen, subsidies of werk je voor een werkgever die kinderen in ziekenhuizen kan ondersteunen? Leg contact en ik ga je koppelen aan Muziekids!

Lekker even drummen in de Muziekids muziekstudio in de KinderKliniek Almere

Deel jouw ervaringen

  • Heb je zelf ervaring met de kracht van muziek? Wanneer heeft muziek jouw geholpen op mooie of droevige momenten? Welke bijzondere herinneringen heb jij bij muziek?
  • Volgen jouw kinderen muziekles, op school en/of via een particuliere docent of muziekschool? Welke keuzes gingen daar aan vooraf? En treden ze ook wel eens live op?

Meer lezen?

Muziekorkest klassieke muziek
koerthom Chronische pijn, Muziek in de zorg, Muziekids

Spotlight: Muziek als Medicijn – meer wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van muziek in de zorg

Geschatte leestijd: 4 minuten.

Ik ben overtuigd van en doorlopend nieuwsgierig naar de kracht van muziek als instrument voor afleiding, troost en heling in de zorg. Tegelijkertijd moet je nog ontzettend voorzichtig zijn met uitspraken over de helende werking van zoiets ‘simpels’ als muziek. Maar toch; ik ben ook chronisch pijnpatiënt én toetsenist en ervaar dagelijks de invloed van muziek (spelen) op het pijnniveau dat ik ervaar. Het ‘trucje’ werkt niet áltijd, maar wel vaak: als ik piano speel voel ik voor even minder pijn. Stop ik, dan is na 15-20 minuten de pijn vaak weer terug. Hoeveel bewijs wil je hebben?

Neuropsycholoog Erik Scherder kan daar prachtig over vertellen:

Juist daarom vind ik de foundation Muziekids als Medicijn razend interessant. De foundation Muziek als Medicijn wil op wetenschappelijke basis vaststellen waar en wanneer muziek in de zorg een positief effect heeft en de toepassing ervan stimuleren.

Wat is de oorsprong van Muziek als Medicijn?

De foundation Muziek als Medicijn is gestart vanuit het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Deze stichting heeft als doel muziek een plaats te geven als innovatieve, ‘evidence based’ behandeling binnen én buiten de gezondheidszorg.

Waarom ‘muziek’ toevoegen aan behandelingen in de medische zorg?

  • Muziek als duurzame behandelingsvorm kent geen bijwerkingen.
  • Muziek is goed toegankelijk, laagdrempelig en veel mensen (patiënten) hebben in een of andere vorm ‘iets’ met muziek
  • De uitvoer van muziek in de meest basale vorm kent minimale kosten

Juist daarom maakt muziek een brede toepassing mogelijk en kan het kostenbesparend werken.

Muziek is ontspanning en dat is iets waar zieke kinderen in een ziekenhuis behoefte aan hebben. Dat is belangrijk voor ze en kan zelfs bijdragen aan een sneller herstel.

Prof. Gert Jan Kaspers, VUmc Amsterdam

Wat doet Muziek als Medicijn?

Door het uitvoeren van systematische literatuuranalyses en kwalitatief hoogstaand klinisch onderzoek draagt de onderzoekgroep bij aan de wetenschappelijke kennis over de werking en de toepassing van muziek. Met als doel om de muziek als behandeling in de reguliere zorg de plaats te geven die haar toekomt.

Kort filmpje over het werk van Muziek als Medicijn, door documentairemaker Pim Giel

Wie ‘zijn’ Muziek als Medicijn?

De stuurgroep van de stichting bestaat uit Prof. Dr. Hans Jeekel (voormalig hoofd van de afdeling chirurgie van het Erasmus MC en pianist), Fryke Kuipers (zet zich in voor muziek en welzijn in de gezondheidszorg na een carrière bij diverse banken), drs. Paul Hekking (longarts en muziektheoreticus) en Pien Bax-Engelsman (fondsenwerving).

Daarnaast is er -uiteraard- een comité van aanbeveling met onder andere Burgemeester Aboutaleb en Mw. van Zweden (inderdaad, van Jaap) en zijn er tientallen onderzoekers in de medische praktijk betrokken bij het werk.

Wat zijn resultaten van Muziek als Medicijn?

Muziek als Medicijn heeft diverse onderzoeken gelijktijdig lopen, waarvoor ook doorlopend extra funding wordt gezocht. Daarnaast zijn meerdere onderzoeken al afgerond. Over de resultaten van de onderzoeken die worden uitgevoerd wordt regelmatig gepubliceerd in wetenschappelijke medische tijdschriften.

Afgerond

Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar het effect van muziek op angst- en pijnbeleving tijdens operaties. Daarbij werden positieve effecten gevonden van muziek op angst en pijn bij volwassenen, zowel vóór, tijdens, als na de operatie. Er was minder angst en men beleefde minder pijn door het luisteren naar muziek. Er is onderzoek gedaan naar de invloed van muziek op chronische hoge bloeddruk (hypertensie); ondanks dat vervolgonderzoek nodig is lijkt de bloeddruk lager te worden als er over lange termijn een aantal malen per week naar muziek wordt geluisterd. In het Sophia Kinderziekenhuis (Rotterdam) is een onderzoek naar muziekinterventies vóór en tijdens operaties bij 195 kinderen tussen 0 en 3 jaar uitgevoerd. Het betrof operaties bij kinderen die een veelvoorkomende chirurgische ingreep ondergingen, zoals een liesbreuk operatie. Muziek leek met name bij onrustige kinderen behulpzaam te zijn op de mate van onrust.

Voor een volledig overzicht: zie onderzoek.

Lopend

Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de invloed van muziek op het aanleren van chirurgische vaardigheden bij geneeskundestudenten. Er is literatuuronderzoek dat wordt uitgebreid met experimenten naar de reeds aanwezige aanwijzingen dat een chirurg beter presteert wanneer er muziek gespeeld wordt. En er wordt een studie uitgevoerd of luisteren naar muziek en samen zingen niet alleen kortstondig, maar ook op langere termijn een effect kan hebben op thuiswonende mensen met dementie.

Voor een volledig overzicht: zie onderzoek.

Muziek in de medische praktijk: Stichting Muziekids

Naast het theoretische onderzoek van Muziek als Medicijn is er in de medische wereld al sinds 2010 een praktische toepassing, in de vorm van de muziekstudio’s en muziektroubadours van Stichting Muziekids. Wat de onderzoekers van Muziek als Medicijn wetenschappelijk bewijzen ondervinden de muziekvrijwilligers en professionals van Muziekids iedere dag weer: de positieve invloed van muziek op welzijn en welbevinden van patiëntjes die voor polibezoek of opname in het ziekenhuis moeten zijn.

‘Geen soft gelul, het is keiharde wetenschap’, aldus kinderarts Jos Bruinenberg van het ETZ ziekenhuis in Tilburg. Jos Bruinenberg is al meerdere jaren pleitbezorger van het werk van Muziekids in het ETZ.

De muziekstudio heeft zo’n positieve invloed. Veel meer eigenlijk dan de CliniClowns. Die zijn onverwacht, onvoorspelbaar. Muziek doet iets met iedereen.

Kinderarts Jos Bruinenberg, ETZ ziekenhuis Tilburg

Ander onderzoek naar de invloed van muziek op zorg en welzijn

Bradshaw

Eind 2011 toonde onderzoek van professor David H. Bradshaw (University of Utah) aan dat muziek invloed heeft op pijnervaring. 143 mensen luisterden naar muziek terwijl ze elektrische shocks kregen toegediend. Hoe meer ze opgingen in de muziek, hoe minder last ze hadden van de pijn.

Thaut en Macintosh

Professor Michael Thaut en Gerard MacIntosh kwamen in 2014/2015 geleden tot de ontdekking dat – door het zeer gericht aanbieden van muziek – de motoriek en spraak van mensen met hersenletsel of Parkinson verbeterden.

Universiteit van Californië

De Universiteit van Californië kwam in 1993 met het ‘Mozart-effect’. Een deel van de 36 onderzochte studenten luisterde naar Mozart’s Sonate voor twee piano’s in D majeur. Zij presteerden vervolgens aanzienlijk beter dan jongvolwassenen die naar iets anders luisterden of in een stille kamer zaten.

Help mee aan meer en groter onderzoek

Ik heb me al opgegeven als proefkonijn 🙂 voor onderzoek naar de effecten van muziek op chronische pijn beleving. Daarnaast zet ik me in als vrijwilliger voor Stichting Muziekids.

Wil jij onderzoek naar de invloed van muziek in de zorg ook steunen?

Beide organisaties zijn ANBI waardoor schenkingen belastingtechnisch aantrekkelijk zijn. Beide organisaties staan uiteraard ook open voor nalatenschappen.

Vraag nu een liedje aan bij Muziekids voor patiëntjes in het ETZ ziekenhuis Tilburg
koerthom Muziek in de zorg, Muziekids

Vraag een liedje aan voor een kind of jongere in het ETZ ziekenhuis Tilburg

Geschatte leestijd: 1 minuten.

Stichting Muziekids zorgt voor méér muziek in ziekenhuizen en zorginstellingen in Nederland. Maar, vanwege de voorzorgsmaatregelen tegen het Corona virus zijn de Muziekids Studio’s voorlopig niet ‘On Air’.

Het muziek-maken voor de kleine (en soms) grote patiënten in het ziekenhuis wordt dan ook sterk gemist. Na even brainstormen heeft het Muziekids Tilburg team een bijzondere manier bedacht om toch muziek bij de patiënten te krijgen. Even afleiding, ontspanning en een warm gebaar in deze gekke corona tijd.

Ligt jouw zoon, dochter, moeder, vader, oma, opa of dierbare vriend(in) in het ETZ ziekenhuis? Lig je zelf in het ETZ en wil je iemand laten weten dat je aan hem of haar denkt? Laat het Muziekids weten en ze sturen een liedje, mét persoonlijke boodschap. 🙏🏻

Muziek maakt alles een beetje mooier! 🎶

Medische instrumenten en invulformulier
koerthom Muziek in de zorg, Muziekids

Geluksmomentje

Geschatte leestijd: 2 minuten.

Zoals wellicht al bekend, lobby ik al een tijdje voor Muziekids Breda.

Niet bekend? Lees er meer over…

Vanmiddag moest ik toevallig met een van mijn dochters in het Amphia ziekenhuis zijn.

– Niets verontrustends. Wel nodig.

Het gesprek met de kinderarts en arts-in-opleiding vorderde. En werd best lang. Er vielen wat gaten in het gesprek, doordat de arts-assistent mijn dochter onderzocht. Daar sta je dan bij, als vader, wachtend op wat komen gaat. De kinderarts hield het onderzoek met een schuin oog in de gaten, maar had ook even geen actieve rol.

Zal ik…?

Nu moet je weten dat kinderartsen in de huidige lobby-fase om Amphia te mobiliseren voor een inpandige muziekstudio best hoog op de prioriteitenlijst staan. Zodra de kinderartsen dit plan zien zitten, staan we immers een stap hoger op de ladder richting beslissingsnemers (‘het bestuur’).

Nee, ik ben hier voor mijn kind. Geen “zaken doen” nu. Dat vindt mijn dochter vast ongemakkelijk. ‘Pap, jij ook altijd’…ik hoor het haar in gedachten zeggen.

Maar dit is wel een hele goede gelegenheid!

Ik zocht naar een openingszin. ‘Hoeveel kinderen worden hier in het Amphia eigenlijk op jaarbasis behandeld?’ hoor ik mezelf zeggen.

Dus toch.

Geen briljante openingszin, dat snap ik ook wel. Zomaar out of the blue, en dan ook nog een vraag die je op allerlei manieren kan beantwoorden. Operaties, poli bezoeken, dagbehandelingen…wat wil je weten dan? Maar wel een statistiek die ik nog (steeds) niet 100% paraat heb.

“Waarom wilt u dit weten”, pareert zij -terecht- mijn abrupte vraag. Maar wel met een geïnteresseerde blik.

Yes! Mezelf overwonnen. Soort van, dan.

De volgende paar minuten praten we over realisatie van Muziekids studio in het Amphia. “Jee, wat een fantastisch initiatief”, zegt de kinderarts enthousiast.

Het wordt zelfs nog beter.

“Écht iets dat we hier moeten hebben, hoe wordt dat dan georganiseerd, mag ik je gegevens hebben?”

Terug in de wachtkamer (we moeten even wachten op het medische eindoordeel richting dochter), besteed ik -uiteraard- eerst aandacht aan mijn dochter. Tuurlijk.

Maar daarna begin ik driftig een afgescheurd half A4’tje vol te schrijven met gegevens, contacten en wie we al ‘aan boord’ hebben. Waaronder een collega-kinderarts. Niet echt een representatief visitekaartje, maar dat boeit nu niet. Ik overhandig het terug in de spreekkamer, en verder gaat de aandacht weer zoals het moet richting dochter.

Close-up van dokter

Eindresultaat?

  • Een dochter die centraal heeft gestaan in het gesprek, daar kwamen we immers voor (en achteraf kreeg ik ook geen verwijten dat ik deze zijsprong had gemaakt)
  • Een kinderarts die blij verrast werd, door deze zijsprong en kans voor het ziekenhuis.
  • Een overwinning op mezelf, door dit moment tóch aan te grijpen voor een lobby. Ik wist het al, maar blijkbaar ligt mijn passie écht bij dit Muziekids Breda – met één arts-fan rijker.

Had jij, in mijn schoenen, hetzelfde gedaan?

Een persoonlijk medisch gesprek mixen met een ‘zakelijk’ belang, hoe maatschappelijk verantwoord ook? Of ging ik een stap te ver?

Aan alle kinderartsen van Amphia Breda

(die dit bericht natuurlijk niet lezen…)

  • De prioriteit ligt nu natuurlijk bij het herstel van alle corona-patiënten en het wegwerken van het corona-virus.
  • Maar daarna: laten we ons inspannen om Muziekids Breda te realiseren. Zodat we alle kinderen en jongeren in het Amphia kunnen laten ontspannen, afleiden of troosten met muziek!
  • Zegt het voort aan uw bestuur!