Onbegrepen pijnklachten: deze 6 oplossingsrichtingen kun je onderzoeken om stapsgewijs je pijn te verminderen

Geschatte leestijd: 10 minuten.

Pijn, en chronische pijn, heeft velerlei oorzaken. Dat maakt pijn ook zo moeilijk grijpbaar soms. Pijn kan ontstaan na een operatie, het kan een gevolg zijn van kanker, het kan ontstaan door beknelde of geïrriteerde zenuwen (bv. hernia) of blijven hangen na een ongelukkige val of ongeluk. Maar soms is de oorzaak wat minder duidelijk. Is er niet één duidelijk moment waarop de pijn ontstaan is. Sommige mensen met chronische pijn komen terecht in de categorie “SOLK”: Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Een nog steeds ontzettend brede categorie, met miljoenen mensen wereldwijd, waarbij de pijn een enorme impact op het dagelijks leven heeft. Een blog over onbegrepen pijnklachten, met zes oplossingsrichtingen die kunnen helpen om stapsgewijs je pijn te verminderen.

Grote impact

SOLK klachten komen veel en vaak voor in Nederland, maar ook wereldwijd. Ruim 40% van de consulten bij de huisarts hebben (uiteindelijk) te maken met onverklaarde klachten. De geschatte zorgkosten in Nederland rondom SOLK zijn ruim 3,6 miljard euro per jaar: het op één na duurste gezondheidsprobleem.

(Maar ja, denk ik dan, het is ook een soort ‘restcategorie’, ‘verzamelbak’ voor alles wat niet of onvoldoende verklaard kan worden)

Natuurlijk zijn ook de maatschappelijke kosten rondom SOLK hoog: denk aan uitval van school, verzuim op het werk en uiteindelijke arbeidsongeschiktheid. De kosten daarvan dragen we met z’n allen.

Mijn pijn

Is mijn pijn SOLK?

Nee.

Mijn chronische pijn is verklaarbaar, voortgekomen uit hernia-operaties. Niet dat er nu, op dit moment, nog ‘schade’ in mijn lichaam is. Althans, niet voor zover ik weet :-). Zenuwbanen zijn zo goed als mogelijk vrijgemaakt. Maar volgens de neuroloog is ergens on the road een zenuw blijvend beschadigd geraakt. Dat kan door een van de hernia’s zijn veroorzaakt. Maar ook tijdens een van de vele operaties. Of al veel eerder, al op vroeger leeftijd.

Gevalletje “pech”, zeg maar.

Zo’n diagnose vind ik toch wel prettig, merk ik. Als de pijn meer onverklaarbaar zou zijn, ga je toch eerder aan jezelf twijfelen denk ik. “Ben ik gek”, “beeld ik me de pijn in” (nou, geloof me, die is in deze mate niet in te beelden), “ligt het aan mezelf”…dat soort gedachten.

Ben ik daarmee blij met deze diagnose? Nee, verre van. Nou, met name natuurlijk niet met de pijn zelf. Met de diagnose wellicht toch wel. Er zijn in Nederland en wereldwijd ook veel mensen die níet zo’n diagnose hebben. En die onzekerheid, dat blíjven zoeken, niet zozeer naar een oplossing, maar eerst al naar een ‘label’ dat je er op kunt plakken, dat lijkt me slopend. Het label is ook niet alles, maar het is in ieder geval een label, een oorzaak van dit alles.

Zijn SOLK klachten op te lossen, en zo ja hóe?

Lange tijd heeft men gedacht dat mensen met onverklaarde lichamelijke of mentale klachten er ‘maar mee moesten leren te leven’. De oorzaak was immers onbekend en kon daardoor niet mechanisch worden aangepakt.

De laatste jaren is er een kentering.

Uitgangspunt daarbij is dat erkend wordt dat onbewuste, verdrongen emoties, stress of een trauma de belangrijkste oorzaken zijn van het ontstaan en in stand houden van onbegrepen lichamelijke klachten. En dat mensen de klachten in stand houden, door bijvoorbeeld te blijven zoeken naar lichamelijke oorzaken -terwijl die er niet zijn.

Ben je daarmee ‘gek’? Of ‘een aansteller’?

Verre van. Daarom ook het woordje ‘onbewust’: het is niet iets dat je zélf veroorzaakt, maar wel iets dat je, ooit, is overkomen. En dat ‘iets’, dat kan vanalles zijn, van relatief onschuldig (maar wel impactvol voor je lichaam en geest) tot een duidelijker aanwijsbaar trauma. Vaak gaan mensen, ook ik, een beetje lachen bij het idee van een ‘onverwerkt trauma’…ja ja…lekker makkelijk, dat idee. Maar het hoeft dus niet altijd een mega trauma te zijn uit het verleden, het kan ook iets relatief onschuldigs zijn dat zich op een verkeerde manier in je lichaam en geest heeft ‘genesteld’.

De sleutel tot oplossing ligt in het mensen weer bewust maken, voelen én verwerken van deze emoties. Maar ook in het aanreiken van kennis over dit type klachten, aandacht voor eigen gedrag, voor omgevingsfactoren, e.d.

Hieronder zes oplossings’richtingen’ voor wanneer je worstelt met onbegrepen pijnklachten. Gaan die je van je pijn afhelpen? Nee, waarschijnlijk niet. Maar je vindt er wel concrete tips of meer kennis over het leren omgaan met onbegrepen pijnklachten. Wanneer je deze tips stapsgewijs toepast of de kennis gebruikt om meer grip te krijgen op je pijnklachten, kan dat helpen bij het leren omgaan met je pijn. En vaak (maar lees ook: niet altijd) zorgt ‘beter omgaan met’ er uiteindelijk voor dat de pijn ook afneemt.

1. Stress

Stress ‘hoort erbij’. In ons vaak jachtige dagelijkse leven is iedereen wel eens te druk, te gehaast, te gespannen. Daarmee ontwikkel je niet direct chronische pijn.

Maar té veel of té lang stress in je lijf kan wel degelijk leiden tot pijnklachten die niet zomaar meer weg gaan. Stress wordt wel de nummer 1 oorzaak van fysieke en mentale (pijn)klachten genoemd.

Het verzamelbegrip ‘stress’ staat eigenlijk voor een verstoring van het evenwicht in je lichaam, ook wel een ‘homeostase-verstoring’ genoemd. Deze verstoring kan zowel fysiek zijn (denk aan zwaar werk, overbelasting) als mentaal (stress door een overlijden, door een slopende ziekte, omdat je gepest wordt, omdat je werk teveel van je vergt, relatie-problemen, continue afleiding door je smartphone).

Bij stress schiet je lijf in een vecht-of-vluchtreactie, waardoor je hartslag omhoog vliegt, je ademhaling versnelt en je spieren extra zuurstof krijgen. Daarnaast komt er cortisol vrij, stijgt je bloedsuikerspiegel, krijgt je lichaam extra brandstof en wordt je immuunsysteem onderdrukt: ‘klaar om te reageren’.

Stress hoeft niet per definitie verkeerd te zijn. Denk aan de koude-baden van de Wim Hof methode, waarbij mensen in (ijs)koud water gaan zitten. Als je dat ‘zomaar’ doet is het niet goed voor het evenwicht in je lichaam, maar doe je het onder begeleiding volgens een bepaalde methode dan kan deze stress je lijf juist een opkikker geven.

Normaal gesproken herstel je ook weer van een stressreactie en komt je lijf weer tot rust. Maar soms bouwt de stress zich alsmaar op en krijgt je lijf geen kans om tot rust te komen. Het autonome zenuwstelsel (o.a. aansturing organen) raakt hierdoor van slag en de zenuwen worden overgevoelig voor prikkels. Ook raken je spieren verstijfd en verkrampt. Het uiteindelijke gevolg is pijn, maar ook slaapproblemen, chronische vermoeidheid. Dat alles leidt ook weer tot extra fysieke en mentale problemen (emoties, irritatie, vergeetachtigheid etc.).

Vaak is stress gekoppeld aan een verkeerde ademhaling, als oorzaak of juist als gevolg van stress.

Help, herkenbaar, maar wat nu te doen?

Het belangrijkste is herkenning van deze klachten en erkenning voor het feit dat je last hebt van teveel stress. Vervolgens kan je gaan kijken naar oplossingen, bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen, sporten, vaker wandelen, oorzaken op je werk aankaarten, vaker pauzes inlassen, problemen in je relatie proberen uit te praten, het aanpassen van je weekritme. Ook het aanpassen van je voedingspatroon (roken, alcohol, ongezond eten) kan een belangrijk onderdeel van de oplossing zijn. Dat alles kan je uit de stresssituatie halen en je lichaam weer tot rust brengen.

2. Ademhaling

Een verkeerde ademhaling, als directe oorzaak of als gevolg van andere klachten, kan leiden tot een te grote spierspanning. Een verkrampte pijnlijke nek, te strak aangespannen bilspieren of verkrampte spieren in je hoofd kunnen leiden tot aanhoudende pijnklachten, bijvoorbeeld hoofdpijn en migraine. Een te ‘hoge’ ademhaling in je middenrif legt een grote belasting op de spieren in je buik, lies en bekkenbodem. Hierdoor kan je bijvoorbeeld incontinentie ontwikkelen, buikpijn of juist rugpijn.

Maikel Korbmacher van Fysiotherapie4All legt dat heel begrijpelijk uit in onderstaande video:

Juist door lager te gaan ademhalen stimuleer je de nervus vagus , de langste en meest complexe zenuw in je lichaam die vanuit je hersenen doorloopt naar je borst- en buikholte. De nervus vagus verbindt het brein met veel belangrijke organen zoals de darmen, de maag, het hart en de longen. Ook speelt de zenuw een hele belangrijke rol in het parasympatisch zenuwstelsel. Daardoor beïnvloedt het je ademhaling, spijsvertering en hartslag en heeft het invloed op je mentale welzijn. 

Stimulatie van de nervus vagus activeert het parasympathisch zenuwstelsel, waardoor je lichaam makkelijker tot rust komt na een stressvolle periode. Hoe meer je je nervus vagus stimuleert, hoe meer je fysieke en mentale gezondheid zal verbeteren.

Leuk, maar eh, hoe doe je dat nu?

Je kunt oefenen, bijvoorbeeld voordat je gaat slapen, met een diepe ademhaling waarbij je je buik bewust uitzet. Dit doe je door via je neus in te ademen (4 seconden) en door je mond uit te ademen (10 seconden, alsof je door een rietje blaast). Als je dit consequent doet val je makkelijker in slaap en wordt je slaap beter, activeer je het parasympatisch systeem en komt je lichaam meer toe aan herstel. Ook worden je bloedvaten weer wijder. Je pijnklachten kunnen, al dan niet deels, verminderen of zelfs verdwijnen.

Maar: met de nadruk op ‘consequent’; ook dit is weer geen ‘quick fix’. Minstens drie maanden lang, liefst 2x per dag bij het opstaan en voordat je gaat slapen.

3. Bewegingsangst: kinesiofobie

Naast stress en ademhaling is er nog een andere factor die onverklaarde klachten kunnen veroorzaken of juist in stand houden: de angst om te bewegen.

Mensen die langdurig pijn hebben worden vaak heel voorzichtig, soms té voorzichtig. Bewegingen die in het verleden tot klachten of pijn hebben geleid, worden steeds angstvalliger vermeden. Men is bang om te bewegen, om opnieuw te vallen of om iets kapot te maken in het lichaam. Mensen stoppen met sporten, bewegen steeds minder, liggen vaker op bed of komen zelfs in een rolstoel terecht. Niet omdat ze niet meer kúnnen sporten, wandelen of bewegen, maar omdat het lichaam té verkrampt is geraakt, spieren verkrampen of juist verslappen.

Dit terwijl ‘beweging’ voor veel genezingsprocessen juist een van de belangrijkste factoren is. Ontspannen bewegen, binnen de pijngrens, bevordert juist het herstel. Natuurlijk is daarbij een opbouw nodig, onder begeleiding van bijvoorbeeld een fysiotherapeut. Vaak wordt gestart met wandelen, zwemmen, fietsen of bijvoorbeeld nordic walking. Maar in overleg met een (huis)arts of fysiotherapeut zijn intensievere sporten als voetbal of tennis vaak ook gewoon mogelijk.

Onderzoeken of er een zekere mate van bewegingsangst is?

De fysiotherapeut gebruikt vaak de Tampa-schaal:

Uit onderzoek blijkt dat patiënten met diagnoses ‘chronische lage rugpijn’ of ‘fibromyalgie’ gemiddeld 36 scoren, oplopend tot 44.

4. Stichting Emovere

Stichting Emovere is volledig gericht op mensen met SOLK klachten.

De stichting bevordert het herstel van mensen met SOLK, wil het ontstaan van SOLK klachten in de toekomst verminderen of voorkomen, wil de behandeling van en zorg voor mensen met SOLK effectiever maken en wil het leven van mensen mét SOLK bevorderen.

Je vindt bij Emovere veel ervaringsverhalen, uitgebreide kennis over SOLK, links naar wetenschappelijk onderzoek en er worden verschillende activiteiten en events georganiseerd. Natuurlijk kan je als SOLK-‘patiënt’ ook actief worden voor de stichting of als ‘Vriend van’ de stichting inhoudelijk en/of financieel ondersteunen.

Stichting Emovere pleit voor een gestructureerde aanpak van SOLK klachten volgens de volgende lijn:

1. Creëren van een veilige behandelomgeving gebaseerd op wederzijds vertrouwen.
2. Samen achterhalen of een emotionele aanleiding een mogelijke oorzaak van de klachten zou kúnnen zijn.
3. In kaart brengen van de emotionele factoren die meespelen bij het ontstaan en aanhouden van de klachten.
4. Het (opnieuw) voelen van de verdrongen emoties gerelateerd aan de klacht.
5. Stapsgewijs verminderen van angst voor de klachten en het weer opbouwen van normale activiteit.

5. Onbegrepen pijnklachten: Dan Buglio

De Amerikaan Dan Buglio (nu 54) is ervaringsdeskundige op het gebied van chronische pijn. Van begin 30 tot mid 40 jaar leed hij aan ernstige chronische rugpijn. Na lang zoeken kwam hij op het spoor van de in Amerika beroemde dr. Sarno en zijn “mind-body” benadering van pijn: lichaam en geest zijn één en beïnvloeden elkaars functioneren. Ook Buglio kwam er langzaamaan achter dat veel lichamelijke klachten gevoed kunnen worden door oorzaken die meer op geestelijk vlak liggen, door achterliggende trauma’s of onverwerkte emoties. En dat er soms een moment komt dat je moet stoppen met het zoeken naar een lichamelijke oorzaak.

Dan Buglio heeft in de loop der jaren zijn eigen ervaringen opgeschreven en is zich steeds meer gaan verdiepen in de theorie van Sarno. Hij heeft meerdere boeken geschreven en is een community en YouTube kanaal (ruim 450.000 abonnees, eind 2020) gestart: Pain Free You.

6. Onbegrepen pijnklachten: David Hanscom

Backincontrol.com is de centrale website rondom het werk van -alweer- Amerikaan David Hanscom. Deze orthopedisch chirurg, die in het verleden talloze rugoperaties verrichtte, is nu helemaal gericht op het non-operatief oplossen van chronische pijnproblemen. Hanscom leed ook zelf aan chronische pijn, na een lange periode van stress en burnout-achtige klachten. Die periode deed hem beseffen dat zijn pijn wel eens níet aan een mechanisch probleem te wijten zou kunnen zijn, maar aan een mentaal proces. Verschillende technieken, die net als Buglio rondom het werk van dr. Sarno zijn opgebouwd, zijn gericht op het kalmeren van het centrale zenuwstelsel: bewustwording, kennisopbouw, hoop, vergeving en afleiding. Dat klinkt wat vaag maar Hanscom maakt het met boeken, videoseries en blogs behoorlijk concreet.

Net als Buglio een stroming die niet voor iedereen de oplossing zal bieden. Want aan sommige pijnproblemen ligt nu eenmaal niet een periode van overmatige stress of een trauma aan ten grondslag. Maar zéker de moeite waard om je licht een op te steken, voordat je besluit over te gaan tot een ingrijpende (rug)operatie.

Deel je ervaringen

Heb jij ook onbegrepen pijnklachten, waarbij er al lang gezocht is naar een fysieke oorzaak van je klachten, maar specialisten en behandelaars er maar niet de vinger op kunnen leggen?

• Ik ben benieuwd naar de manier waarop jij omgaat met het onbegrip in jouw omgeving. Word je gesteund door je partner, door familie, door je werkgever…of juist niet?
• Op welke manier leg jij aan je omgeving uit hoe je zélf kijkt naar de klachten die je ervaart?
• Ken je het werk van Sarno, Buglio en Hanscom? Met wat voor blik kijk je naar hun visie, dat deze klachten wel eens eerder kunnen wijzen op onverwerkte emoties of trauma’s?

Meer lezen voor wie last heeft van onbegrepen pijnklachten

Ik maakte eerder al eens een samenvatting van het boek ‘De oplossing voor PIJN’ van Maikel Korbmacher, waarin ook veel factoren ter sprake komen die chronische pijn triggeren.

• Fysiotherapie4All geeft veel uitleg over chronische pijn en wat er in je lichaam bij pijn gebeurt.
• SOLK klachten? Neem rustig de tijd om eens goed rond te kijken op de website van Stichting Emovere. Ook kun je de verhalenbundel voor volwassenen of die voor jongeren online lezen.
• Op www.depijnvoorbij.com vind je veel ervaringsverhalen van mensen met onverklaarde klachten. Maar je vindt er ook onder andere een test om grip te krijgen of er wellicht psychische factoren van invloed zijn op je lichamelijke klachten, doorlinks naar andere infobronnen, verhalenbundels en veel kennis omtrent SOLK klachten. Ook is er een sectie voor professionals; zorgverleners en behandelaars.
• Heb je te maken met SOLK, lees dan ook eens het behandeladvies door, opgesteld voor zorgprofessionals. Het geeft je grip hoe stapsgewijs SOLK klachten kunnen worden aangepakt.
• Op zoek naar organisaties of coaches die je kunnen ondersteunen bij je klachten? Check mijn eerdere blog “Welke organisaties bieden hulp bij chronische pijn?”.