Ik heb zing-angst. Ontneem ik mijn lijf een kans op minder pijn?

Geschatte leestijd: 8 minuten.

“Wie wil er dit stukje even voorzingen?” De vraag is nog niet gesteld of ik steek mijn vinger al op. Dat wil ik wel! “Koert, jij? Ga je gang.” En zíngen dat ik deed. Zonder welke gêne dan ook. Zingen vond ik fijn, het gaf me een goed gevoel. Ik kon het ook best aardig volgens mij, voor zover je dat over jezelf kan zeggen. Altijd stak ik snel mijn vinger op, als er iets moest worden voorgezongen. En bijna altijd kreeg ik daar complimenten voor, ik was toonvast, had een melodie vaak snel te pakken. En had er lol in. Toen.

De geur van AMV-les in de jaren ’80

Ik zie mezelf nog zitten daar, bij de AMV-les (Algemene Muzikale Vorming, jaja). Soms heb je van die hele sterke beelden van vroeger in je hersenen. Ik weet het zaaltje nog goed, in ‘het Trefpunt’ in Hoogerheide, West-Brabant.

Hoeveel dorpen zouden er trouwens een dorpszaaltje hebben dat ‘Het Trefpunt’ heet??

Ik schreef al eens eerder hoe je sommige situaties van jaren geleden nog héél goed voor de geest kunt halen. ‘Muziek’ is dan vaak een trigger. Ik weet zelfs nog hoe het er róók. Een beetje muffig. Als de zon er vol op stond werd het wat benauwd. Als er een groep voor ons was geweest hing die specifieke groepsgeur er nog. Er was een grote groep kinderen die door hun ouders op AMV-les werd gestuurd; sommigen -zoals ik- met heel veel plezier, anderen met frisse tegenzin. We kregen er muziekles, leerden noten lezen, klapten ritmes, ontdekten instrumenten. En we zongen. Solo, samen, in canon en we zongen met liedjes mee. Ik vond het prachtig.

Dat was toen. Ik zing al een tijd niet graag meer. Gek hè?

Angst om te zingen

Ik heb, zoals bekend, veel met muziek, heel veel. Maar zingen, nee, het maakt me ongemakkelijk. Zelfs in de vroege jaren van mijn kinderen, als ze muziek ontdekken en kinderliedjes leren, voelde ik me altijd ongemakkelijk als ik samen met ze zong. Ik deed het wel, maar wel altijd als ik één op één met ze was.

Vraag mij nu niet een liedje voor te zingen. Ook in de bandjes waarin ik speel heb ik nooit gezongen, als achtergrondzang of zoiets. Laat mij maar piano spelen.

Ik heb een zing-angst, (of zang-angst), nou ja een ‘angst om te zingen’ ontwikkeld. En ik heb geen idéé waarom.

De kracht van zingen voor je fysieke gesteldheid

Zingen is in de eerste plaats ook goed voor je fysieke gezondheid. De capaciteit van de ademhaling kan verbeteren en klachten zoals astma kunnen afnemen.

Filip Raes, gedragstherapeut

Zingen is goed voor je lichamelijke gezondheid. Het verbetert je ademhalingscapaciteit en het kan zelfs klachten zoals astma doen afnemen. Maar zingen is ook goed voor je spierspanning en je houding.

Door te zingen komt er meer zuurstof in je bloed. Het geeft je immuunsysteem een boost en het maakt je minder vatbaar voor bacteriën en virussen. Uit onderzoek van de Universiteit van Göteborg is gebleken dat zingen de hartslag verlaagt. Het zou zelfs, met enig voorbehoud, de kans op hartziektes kunnen verlagen, doordat zingen een geruststellend gevoel geeft.

De kracht van zingen voor je mentale gesteldheid

Ik herinner me ook goed dat gevoel dat zingen me gaf, om ergens echt goed in te zijn. De complimenten die ik kreeg over het voorzingen. Het geeft je ook een gevoel van controle, over je stem in dit geval. Maar ook het feit dat mensen -vaak- naar je luisteren als je zingt. Daarnaast draagt het bij aan je eigen geluksgevoel: bij zingen komen het knuffelhormoon oxytocine en het gelukshormoon endorfine vrij. Het maakt je vrolijk, helpt je te ontspannen en doet stress afnemen.

Zingen kan je een heel puur gevoel van zelfvertrouwen, plezier en geluk opleveren.

De kracht van zingen voor onderlinge verbondenheid

Zingen geeft een connectie met de ander. Een connectie met degene die naar je luistert, of een connectie met degene met wie je samen zingt. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat zelfs de hartslag synchroon gaat lopen van mensen die samen zingen.

Ik merkte het vaak bij het samen zingen met mijn kinderen. “Papa, zing nog eens een liedje”, “papa, zullen we samen zingen?”…ze vroegen er actief om. Maar toch moest ik eerst allerlei drempels over om ook écht samen te zingen. En raffelde ik het vaak af, of zette ik muziek op. Zachtjes meezingen.

Zingen door ouderen kan het gevoel van eenzaamheid verkleinen. Het is niet gek dus dat er zoveel zangkoren en zangroepjes ontstaan. Het is voor velen een sociale activiteit, een uitje. Maar er is nog een effect van zingen dat goed is voor ouderen: je hersenen worden actief getraind door de concentratie die nodig is: de combinatie van het samen zingen, toon houden en tekst lezen.

Hoe die kracht van zingen doorwerkt in je hele lijf heeft Zangcoachpraktijk Voice Art mooi in beeld gebracht:

Angst om te zingen

Ik wéét dat zingen goed is voor mijn lijf.

Ik wéét dat zingen mentaal versterkend werkt.

Ik wéét dat zingen zelfs pijn kan verminderen.

Ik wéét dat zingen verbindt.

En ik wéét dat ik zingen vroeger heel leuk vond.

Maar toch heb ik een angst om te zingen. Ondanks al dat ‘weten’. Een irrationele angst, dus.

En ja, ‘ga je angsten aan’, zeggen ze dan. “Weet je wat jij moet doen, je moet een zangcursus volgen. Wie weet wat het voor je pijn kan betekenen”.

Tuurlijk, dat zou ik kunnen doen. Maar de drempels die ik zelf opwerp zijn veel te hoog. En…ik heb een goed alternatief. Piano spelen, heerlijk. In mijn eigen wereldje, of samen met anderen. Zet mij maar lekker op een podium in een band; ik doe niets liever.

Zingen is een integraal onderdeel van onze samenleving. Denk aan de vele talentenjachten op televisie, het feit dat elk land een volkslied heeft en wie zingt er niet onder de douche?

The Optimist

Nou, ik! Ik zing niet onder de douche. Nooit. Ik zing ook niet in mezelf, ik háát het geluid van mijn (zang)stem. Maar ik kan wel écht genieten van iemand die mooi kan zingen. Tegelijkertijd vind ik het jaloersmakend, “wat zou ik graag zo willen kunnen zingen”, dat gevoel.

Hoe goed je kunt zingen heeft voor de positieve invloeden van zingen trouwens geen effect. Natuurlijk zal je toonvast moeten zijn als je in een koor of band wilt zingen, maar zuiver of vals zingen hoeft je zelfs niet te weerhouden om uit volle borst te zingen als je alleen bent. En sommigen hebben lak aan alles, die zingen gewoon zo vals als een kraai in koorverband 😉

Zingen en chronische pijn

Ik kan me voorstellen dat zingen functioneel kan zijn om trauma’s uit het verleden te verwerken. Zingen als middel, instrument zo je wilt, om een diepere laag te bereiken. Of om meer ontspannen te raken. Maar ik heb geen ‘trauma’s’. Ik ben geen psychisch wrak. Ja, zeker, ik heb mentaal flinke dips gekend door tien jaar worstelen en leren omgaan met chronische pijn. En ik ben er nóg niet. Maar mijn pijn heeft een duidelijke fysieke oorzaak: er is een zenuw beschadigd geraakt door meerdere hernia’s en/of tijdens een van de operaties. Die zenuw wordt getriggerd en blijft pijnsignalen zenden, terwijl er verder geen echte fysieke schade (meer) is. Een duidelijke fysieke oorzaak dus. En een ‘gevalletje pech’ aldus een van de neurochirurgen.

Ik lees dat zingen zelfs heel fysiek door kan werken op pijn, pijnsignalen kan reduceren. Vibraties veroorzaakt door te zingen ervaar je in je lijf en werken in op het zenuwstelsel. Daarbij kan muziek je bloeddruk dus verlagen, spierspanning verminderen en hierdoor ontspannend werken. Een groter welbevinden kan ook weer leiden tot minder pijn.

Gaat het specifiek om zingen, of om de bredere kracht van muziek?

Mijn zing-angst speelt op; ik heb behoefte aan een relativering. Is het wel specifiek dat ‘zingen‘, dat zo goed is? Of gaat het om de bredere kracht van muziek als afleidend instrument?

De gedifferentieerde kracht van muziek én de enorme invloed op het brein wordt –ook binnen de medische wereld- steeds meer aangetoond. Onder andere als iemand getroffen is door een ongeluk, een herseninfarct, afasie, chronische pijn, verlieservaringen of een ernstige ziekte, kan muziektherapie helpen om weer ‘in beweging te komen’.

Mini-symposium muziektherapie , Revalidatie Friesland

Ik snap het principe goed. Zingen biedt afleiding van de pijn, het zet de pijn minder centraal. Wanneer je niets meer kunt door de dagelijkse afmattende pijn, kom je met muziektherapie weer in beweging. Sommige therapeuten zetten dan ‘samen zingen’ in, maar toch geloof ik dat het eerder gaat om de kracht van muziek als afleider, dan specifiek om het ‘zingen’…

Piano spelen werkt voor mij (tijdelijk) pijnreducerend. Het leidt mijn hersenen af van de pijn van dat moment én biedt (nieuwe) zingeving. Natuurlijk, bij zingen heb je de extra kracht van de ademhaling die doorwerkt in je lijf, maar de gelukshormonen, de mentale ontspanning en de kracht van verbinding treden net zo hard op door piano te spelen. Bijvoorbeeld in een band, samen met anderen.

Vooralsnog is de drempel veel te hoog. Geen zangtherapie voor mij. Laat mij maar lekker achter de toetsen. Ik koester de herinnering van het muffige AMV-leslokaaltje, maar voel geen behoefte aan een terugkeer naar mijn zangkunsten van toen.

Deel je ervaringen

• Geloof jij in de helende werking van muziek? Gebruik jij muziek als fysieke of mentale ontspanner, of zelfs om pijn te verlagen?
• Hou jij van zingen? Wat levert zingen je op? En wanneer zing je het liefst?
• Heb jij ook zo’n soort angst, waarvan je weet dat rationeel gezien de angst er helemaal niet hoeft te zijn?
• Denk jij dat er een verschil bestaat tussen de fysieke of mentale invloed van zingen versus muziek maken in het algemeen?

Deel je gedachten en ervaringen via de reacties hieronder. Of neem contact met me op.

Meer lezen

• Een deel van dit artikel is gebaseerd op een artikel dat ik online las: Zing jezelf vrolijker
• Een toepasselijk blog van zangcoach Christina Völtl: Over zangschroom en zing-angst
• Een lezenswaardig boek: Singing in the brain, van Erik Scherder:

• Zingen in de Zorg activeert – door de dementie verborgen – gebieden in het brein en brengt zo de mens weer tevoorschijn. Maartje de Lint heeft de missie om zingen in het basispakket van de dementiezorg te brengen. 
• Will Hewett besloot een jaar lang iedere dag minstens 15 minuten te gaan zingen. Hij deelde zijn ervaringen in een TedxTalk:

I have discovered how to truly benefit from singing in a choir. First there are the benefits of music. Second is the distraction. And third, I have learned that being in a group of people with a common goal can be a way to gain control over my life and over the way I view my body.

Kira McCarthy, chronic pain patient