Ervaringen met Reducept: chronische pijn en virtual reality (vervolg)

Geschatte leestijd: 12 minuten.

Ik bedacht het me vanochtend: hoe zou het toch met Reducept zijn? In oktober 2020 schreef ik over een relatief nieuwe ontwikkeling in de wereld van de pijnbestrijding: de inzet van virtual reality (VR) om van je pijn af te komen. Of toch minimaal de invloed daarvan op je dagelijks leven te verminderen. Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder en ben ik nieuwsgierig naar de ontwikkelingen rondom en ervaringen met Reducept. Lees je (weer) mee?

Samenvatting

Wat is de impact van chronische pijn?

Ik heb al vaker geschreven over de gevolgen van chronische pijn voor mijn eigen leven. Natuurlijk lees ik als pijnpatiënt en mede-initiatiefnemer van de Landelijke Pijn Organisatie (LPO) veel documenten, studies en boeken over chronische pijn. Ook hoor ik wekelijks ervaringen van andere mensen met pijn. Ik wéét dat de impact van pijn gigantisch is, op het individu, op de maatschappij, op naasten en familie, op werkgevers, op kinderen van pijnpatiënten.

Steeds vaker komen er cijfers bovendrijven van deze nog zo onderbelichte chronische ziekte. 18% van de Nederlandse volwassenen ervaren matige tot ernstige chronische pijn. 78% hiervan heeft er langer dan 7 jaar last van. Dat zijn dus ruim 2 miljoen Nederlanders! Een patiënt met chronische pijnklachten heeft een hogere zorgconsumptie: zorgkosten bedragen meer dan 20 miljard euro per jaar.

Iedere oplossing die bijdraagt aan het terugdringen van chronische pijn verdient op z’n minst het voordeel van de twijfel, wat mij betreft. Zo ook Reducept. Een pilotstudie van Reducept samen met De Friesland liet al eerste resultaten zien:

Reducept, hoe zat het ook al weer?

‘Ontworpen om de wereld te bevrijden van pijn’. De marketingmensen achter Reducept doen goed hun best. Als je je realiseert dat een op de vijf mensen ter wereld te maken krijgt met chronische pijn, dan biedt Reducept mogelijk een oplossing voor een gigantisch maatschappelijk probleem.

Door de wetenschappelijke inzichten over pijneducatie, psychologie en digitale therapie te combineren, hebben we onze unieke methode ontwikkeld om chronische pijn te beheersen en te behandelen.

Quote van website Reducept

Het onderschrift van de marketingzin is al even ronkend. Uniek, daar is het woord maar weer eens. Ik kom het vaak tegen, als ik lees over de volgende pijnbehandeling. “Ja, meneer Hommel, déze behandeling is écht uniek. Anders dan alle anderen. Mét resultaat. “

Reducept is een digitale behandelvorm waarin pijnpatiënten in een virtual reality achtige omgeving, op de locatie van een behandelaar, aan de slag gaan met pijneducatie. Simpel gezegd, de Reducept methode traint de hersenen door via een game anders met pijn om te gaan. Door jezelf in een andere wereld te wanen, leid je eigenlijk je hersenen af. Hierdoor komen de pijnprikkels minder goed aan. Zo voel je door de VR-bril op een natuurlijke manier minder pijn.

In de beginperiode van Reducept was de VR app ook ‘thuis’ verkrijgbaar, door een abonnement (per maand of per jaar) af te nemen in combinatie met een aan te schaffen VR bril. Als ik nu op de website van Reducept kijk, lijkt men toch gekozen te hebben voor behandeling via een behandelaar, bijvoorbeeld fysiopraktijk of revalidatiecentrum. Ik vermoed omdat training en begeleiding toch noodzakelijk zijn om de game effectief te gebruiken?

Voor welke vormen van pijn zou Reducept een oplossing kunnen bieden?

Volgens http://www.reducept.nl werkt de Reducept-methode het best als aanvulling op de standaardconsulten en -oefeningen die worden voorgeschreven aan patiënten met de volgende aandoeningen: 

• Gespannen spieren, gebrek aan energie, beperkte mobiliteit, druk, pijn; 
• Pijn in de onderrug, frequente hoofdpijn, nekpijn, schouderpijn; 
• Gewrichtspijn, artritis, reuma; 
• Doorbraakpijn; 
• Pijn bij kanker; 
• Zenuwpijn, neuropathie, neuropathische pijn, MS, diabetische polyneuropathie; 
• Prikkelbare darm syndroom, hernia, 
• fibromyalgie, nociceptieve pijn; 
• Post-operatieve pijn; 
• Allodynie, hyperalgesie, paresthesie, 
• hyperpathie, CRPS 1, CRPS 2 en fantoom pijn 

Dat zijn dus nogal wat vormen van chronische pijn! Daarbij claimt Reducept dus niet “dé oplossing” te bieden, in tegenstelling tot de wat ronkende marketingslogans, maar meer een aanvulling op reguliere behandelingen te bieden. Of het is een soort zelfbescherming natuurlijk, om maar direct zelf de claim dat deze “unieke methode die pijn beheersbaar en behandelbaar maakt” wat af te zwakken: ‘dan wél in combinatie met reguliere behandelingen’.

De VR experience van Reducept combineert een aantal gangbare pijnbestrijdingstechnieken, zoals Cognitieve gedragstherapie (CGT), Acceptance & Commitment Therapie (ACT), EMDR en Mindfulness. Ik vond een mooi schema in een zakelijke brochure van Reducept:

Wat zijn mijn ervaringen als pijnpatiënt met Reducept?

Toen ik mijn blog in het najaar van 2020 over mijn eerste ervaringen met Reducept schreef, was ik redelijk sceptisch ten aanzien van deze nieuwe VR game. Ik had in de periode daarvoor wat geoefend met de eerste versie van de game en was, zacht uitgedrukt, niet heel erg enthousiast. Toegegeven, mijn oefen-setup was nogal beperkt, zonder benodigde VR bril en op het kleine schermpje van mijn 6.7″ mobiele telefoon. Niet helemaal zoals de VR experience bedoeld was, maar het gaf wel een indruk.

De combinatie van het spelen van een game en de mindfulness achtige benadering in de game (de ‘rustgevende’ stem en oefeningen) vond ik verfrissend; het ‘was weer eens wat anders’. Maar om nu te zeggen dat ik na enkele oefensessies nu helemaal anders keek of dacht over mijn pijn(beleving), nee.

“Het is wél een aardige manier om in 15 minuten eens op deze manier naar je pijn te kijken, bewust te worden, het is visueel, anders dan anders. Het is door de virtual reality toepassing een keer “grappig” om te doen, ongetwijfeld helemaal als je op groot scherm in 3d kijkt, maar het is niet iets dat ik nu regelmatig zou gaan doen om te ontspannen”.

Eindconclusie van mijzelf, oktober 2020

Omdat de VR game alleen in een behandelsetting (bijvoorbeeld de fysiotherapeut, of een revalidatiekliniek) te spelen is, en dan nog lang niet overal in Nederland, heb ik na de proefsessie in 2020 geen échte ervaringen met Reducept. Ik kan het simpelweg dus zelf niet beoordelen, maar ben er nog steeds wel nieuwsgierig naar. Net als héél veel andere pijnpatiënten, zo weet ik.

Ervaringen van anderen met Reducept

Omdat ik zelf nog geen goed nieuw oordeel kan vellen, dan dus maar inzoomen op ervaringen van anderen. Ik begin bij de website van Reducept zelf.

Reducept doet -logisch- de laatste tijd veel (wetenschappelijk) onderzoek naar de effecten van de Reducept game op patiënten met chronische pijn. Dat klinkt enigszins als “Wij van WC eend…”, maar uiteraard zijn andere onderzoekspartners betrokken. Steeds meer partijen die actief zijn rondom pijnbehandeling willen ook actief ervaring opdoen met deze nieuwe virtual reality techniek. Daarbij trekt Reducept natuurlijk graag op met partijen in de wereld van chronische pijn, die de ontwikkeling deels mee sponsoren of samen met Reducept (wetenschappelijk) onderzoek doen naar effectiviteit. Als partner van Reducept worden inmiddels onder andere genoemd de Sint Maartenskliniek, Radboud UMC, Roessingh revalidatie, UZA, Máxima Medisch Centrum, Revalidatie Friesland, CWZ en UMC Utrecht.

In een whitepaper van maart 2021, hieronder te zien en te downloaden via de Reducept website, lees ik verschillende statistieken:

• Gebaseerd op ruim 10.000 Reducept game sessies, zou bij 75% van de sessies deelname leiden tot minder pijn bij pijnpatiënten.
• De gemiddelde afname in pijn was 8%, gemeten via de VAS pijnscore. VAS staat voor Visuele Analoge Schaal en is een bekend meetinstrument om pijn te scoren.
• In een ander onderzoek, dat samen met een praktijk voor psychosomatische fysiotherapie (gericht op klachten waarbij nog geen medische oorzaak is vastgesteld) werd uitgevoerd, gaf ongeveer 2/3 van de pijnpatiënten aan dat hun levenskwaliteit verbeterd was. In 75% van de gevallen kwam dat door daadwerkelijke pijnvermindering.
• Bij een aantal patiënten verdween de pijn volledig, bij anderen duurde het pijnverminderingseffect ‘meerdere dagen’, bij anderen was het effect er vooral tijdens het spelen van de Reducept game (effect van afleiding).
• Patiënten geven daarbij aan minder pijn te ervaren, beter te slapen, meer energie te hebben, meer ontspannen te zijn, beter met de pijn te kunnen omgaan en zich mentaal sterker te voelen.

In hoeverre deze onderzoeksaantallen, opzet en resultaten wetenschappelijk allemaal overeind blijven, daar ben ik wel nieuwsgierig naar. Tegelijkertijd bevindt men zich nog in een pioniersfase natuurlijk en is het per definitie lastig om al onderzoek te kunnen doen onder de ‘grote aantallen’. Het feit dat meer en meer behandelcentra en behandelaars aansluiten, waaronder grote namen in de pijnwereld, is natuurlijk positief.

Ervaringsverhalen zoomen in op ervaringen met Reducept

Ook heeft Reducept energie gestoken in het optekenen van ervaringsverhalen van patiënten die met de Reducept methode aan de slag gingen. Op de blogpagina lees ik o.a. ervaringen van Akkie, Conny, Marcia, Nadine, Tina, Chantal, Rozemarijn en Jan.

(…) Ik voel mij erdoor gesteund dat ik op de goede weg ben en krijg steeds meer inzicht in hoe pijn werkt en dat ik er zelf iets aan kan doen. Als ik de oefeningen doe, visualiseer ik dat ik echt in mijn lichaam ben en dat ik bezig ben om mijn lichaam anders te laten reageren op pijnprikkels. Ik merk dat ik mij na het oefenen rustiger voel en minder pijn ervaar.

Ervaring van Rozemarijn met Reducept, in combinatie met andere behandelvormen. Bron: website Reducept

Ik lees verhalen van mensen zoals ik, die al lang proberen te leren omgaan met hun chronische pijnklachten. Verhalen die wat dubbel op mij overkomen:

Enerzijds krijg ik een ietwat ‘Amerikaans’ gevoel bij deze ervaringsverhalen. Allemaal spreken ze over slopende, afmattende, pijnklachten. Jarenlang. Niets qua behandeling helpt écht en ondertussen is de impact van de pijn groot, op alle levensfacetten. Maar ook de impact van bijvoorbeeld pijnmedicatie, die bijna standaard wordt voorgeschreven en zorgt voor allerlei nare bij-effecten. Maar dan…komt Reducept op hun pad…en begint vaak vrijwel direct het traject naar verbetering. Haast iedereen krijgt na verloop van maanden minder pijnklachten…bij sommigen verdwijnt de pijn zelfs helemaal. Als “een wonder”! En daar geloof ik dan niet zo in.

Anderzijds zijn het ook wel weer realistische verhalen. Mensen benoemen ook dat het vooral gaat om het beter leren begrijpen van hoe pijn werkt en hoe je pijn ‘te lijf kunt gaan’. Juist door die pijneducatie van Reducept, door visualisatie met virtual reality, door ontspanning…door dus het combineren van een aantal zaken. Reducept is niet “het allesomvattende wondermiddel”, eerder een aanvulling op behandelingen en therapieën die mensen al volgen. Dat vind ik er goed aan.

Jammer wel dat alle ‘testimonials’ toch min of meer juichverhalen zijn. Misschien ben ik er te nuchter en Nederlands voor, maar ik zou liever ook wat ervaringen erbij hebben gezien waarbij Reducept niet veel, of niets, deed voor de pijn of pijnbeleving. Want…die ervaringen zijn er natuurlijk ook. Ik snap dat dat marketingtechnisch niet handig is, maar het zou het verhaal voor mij realistischer maken. En torenhoge verwachtingen van veel pijnpatiënten wat temperen.

Als ik inzoom op de ervaringen van diverse pijnpatiënten uit mijn eigen netwerk, dan zijn die ervaringen met de Reducept techniek wisselend. De een heeft het over échte veranderingen in dagelijkse pijn, de ander heeft het over een tijdelijk (behandel)effect en weer een ander ervaart weinig tot niets.

Op weg naar meer pijneducatie

Louis Zantema, initiatiefnemer van Reducept, is al jarenlang actief met onderzoek rondom chronische pijn. Hij heeft, met zijn team, heel goed begrepen dat het ‘leren omgaan met chronische pijn’ vooral ook draait om pijneducatie: het beter leren begrijpen hoe pijn werkt en wat helpend is om pijn een plek te geven in je leven en wat niet.

Online lees ik inmiddels over allerlei activiteiten aanvullend op de Reducept virtual reality ‘game’. Er worden pijnoefeningen aangeboden, webinars georganiseerd, ’30 dagen pijn challenges’ uitgeprobeerd. Er worden achtergrondverhalen aangeboden over hoe pijn werkt en waar het maar kan draagt Louis bij aan de bekendheid van chronische pijn als chronische ziekte met een giga impact.

Nieuw boek: ‘Bevrijd van pijn’.

Als onderdeel van deze pijneducatie schreef Louis Zantema ondertussen ook een boek: ‘Bevrijd van pijn’ (bestel via deze site, inkomsten gaan naar Muziekids). In het boek bundelt Louis 10 jaar onderzoek en praktijkervaring op het gebied van psychologie en chronische pijn. Het boek is een vervolg op wetenschappelijk onderzoek dat Louis Zantema samen met Margryt Fennema uitvoerde en tot de VR therapie Reducept leidde. Reducept maakt gebruik van dezelfde principes als “Bevrijd van pijn”. In VR train je je hersenen om tot de conclusie te komen dat er minder pijn moet ontstaan. 

Hij schreef het boek om patiënten uit te leggen hoe pijn werkt en hoe ze hun pijn kunnen verminderen door hun brein te trainen. Het boek geeft lezers advies in “leren omgaan met” en vertelt hoe je je met de nieuwste methodes je hersenen kunt hertrainen om minder pijn te ervaren.

‘Bevrijd van pijn’ gaat met name in op de mentale factoren die van invloed zijn op pijn en pijnbeleving. Ik heb het boek inmiddels gelezen, en maakte traditiegetrouw een samenvatting in mijn eigen woorden. Natuurlijk raad ik je aan het vólledige boek te lezen; een samenvatting doet daar nooit recht aan. Heb je het boek ook gelezen, laat dan eens in de reacties achter wat je er van vond.

Nuance m.b.t. de titel

Ik had één bezwaar tegen de titel. Dat bezwaar wordt eigenlijk heel goed omschreven in het ervaringsverhaal van Jan:

Na 16 jaar chronische pijn en sterk afgenomen conditie verwacht ik niet dat deze helemaal over zal gaan. In die zin ben ik geen aanhanger van de term ‘bevrijd van pijn’. 

Pijnpatiënt Jan. Bron: website Reducept.

Dat dacht ik nou ook. Ik zag en zie dergelijke claims nog maar al te vaak voorbij komen…en die claims geven de pijnpatiënt hoop. Maar vaak ook valse hoop. Natuurlijk kan je de pijn een betere plek geven in je leven, kan je de effecten van deze pijn op je leven (en dat van de mensen om je heen) verkleinen. Maar verwacht niet dat de chronische pijn verdwijnt. Mooier kan ik het niet maken, wel realistisch denk ik.

Inmiddels gaf de schrijver zelf, Louis Zantema, aan dat zowel Jan als ik qua titel een nuance misten. “Bevrijd van pijn” duidt niet zozeer op het ‘geen pijn meer hebben’, maar op het ‘bevrijd zijn van de giga dagelijkse impact van pijn’. Ofwel, het is je gelukt om de impact van pijn te verkleinen, om de pijn wat meer op afstand te zetten. Dat is een mooie nuance!

Reducept en de Landelijke Pijn Organisatie

Ik ben mede-initatiefnemer van de Landelijke Pijn Organisatie, een nieuw platform-in-wording waar alles rondom chronische pijn samenkomt; voor én met pijnpatiënten en pijnprofessionals. Reducept en de LPO delen de ambitie om met goede informatie en voorlichting de pijnpatiënt meer grip te geven op manieren om te leren omgaan met pijn in het leven. Waar Reducept meer kiest voor één behandelinstrument, virtual reality, kiest de LPO meer voor het ‘samenbrengen’ van alle beschikbare instrumenten, behandelingen en informatie die er geboden wordt. Beide partijen willen volgens mij de pijnpatiënt meer wegwijs maken en grip geven.

LPO en virtual reality

Ook de LPO zette eind 2021 voorzichtig een eerste verkennende stap in de wereld van virtual reality. BUAS opleiding in Breda onderzocht de mogelijkheden om het concept Pijnstad naar VR te brengen, zodat de pijnpatiënt -op termijn- ook létterlijk door Pijnstad kan wandelen. En onderwijl -al wandelend- kan ontdekken wat hem of haar aanspreekt aan informatie, behandelvorm(en) en lotgenotencontact om chronische pijn een betere plek te kunnen geven in het dagelijks leven. Meer grip te krijgen op wat je als patiënt kunt en wilt aanpakken op weg naar een beter leven mét pijn.

Zover is het nog lang niet; de LPO bevindt zich -net als Reducept- nog in de pioniersfase. Maar ik zou het helemaal niet gek vinden als Reducept en de LPO de komende jaren vaker samen optrekken, rondom deze gedeelde ambitie…

Ik blijf de Reducept ontwikkelingen dan ook met bovenmatige belangstelling volgen de komende jaren.

Deel je ervaringen

• Heb jij het boek van Louis Zantema, ‘Bevrijd van pijn’, al gelezen?
• Heb jij ervaringen met Reducept VR; positief, genuanceerd, minder positief of zelfs negatief?
• Heb jij ideeën of gedachten over hoe pijnpatiënten (beter) kunnen leren omgaan met dagelijkse pijn in hun leven?

Deel je gedachten via de reacties hieronder of neem contact met me op.

Meer lezen

• Check ook de FAQ’s over het boek ‘Bevrijd van pijn’ van Louis Zantema, initiatiefnemer van Reducept.
• Reducept is in Nederland de bekendste aanbieder op het gebied van virtual reality en chronische pijnbestrijding. VRelax is een andere partij, wat meer gericht op ont-zorgen en ont-stressen.
• Lees mijn samenvattingen van andere boeken over chronische pijn.
• Lees het artikel in dagblad De Stentor over het gebruik van Reducept in het Deventer ziekenhuis.
• NOM, de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij van Noord-Nederland, schreef medio 2019 al over Reducept als investering in je kwaliteit van leven.
• De Dutch Health Club schrijft over ervaringen van behandelaars met Reducept.

Die gebruikt hiervoor bewezen oefeningen die bekend zijn van cognitieve gedragstherapie, mindfulness, EMDR en Acceptance and commitment therapy. De app maakt er een spel van. En legt de focus op het leren. En omdat patiënten een visualisatie eerst ervaren en zien in VR, kunnen ze de beelden later ook makkelijker oproepen zonder VR-bril.

Artikel: Virtual Reality vermindert pijn, Dutch Health Club