Geschatte leestijd: 7 minuten.
Ik heb een zwak voor Erica. Mevrouw Erica Terpstra. En dan vooral ontdekkingsreizigster Erica. De zwemkampioen Erica, of politica Erica, die heb ik nooit zo meegekregen. “Voor mijn tijd”. En…ook wel van een andere politieke stroming. Maar reizigster Erica, ik krijg er geen genoeg van. Erica heeft het begrip ‘reizen met verwondering’ uitgevonden.
Erica op Reis: reizen met verwondering
“Erica Terpstra laat zich met verwondering onderdompelen in de culturele gebruiken en rituelen van andere landen. Erica heeft in deze landen bijzondere ontmoetingen, met opmerkelijke en inspirerende mensen.”
Aldus de introductie van het programma op de NPO start website. Alle seizoenen en afleveringen zijn er online terug te kijken. En ik heb ze (vrijwel) allemaal gezien. In de tijd dat ik veel en vaak op bed lag, door rugoperaties, gaf het programma me een heerlijke afleiding. En een brede blik op de wereld. Ook daarna ben ik blijven kijken.
Reizen met verwondering: de bestemmingen
Ik hou van lijstjes en statistieken. Dus ben eens in de bestemmingen van Erica op Reis gedoken.
Erica’s eerste reis met een cameraploeg van Ivo Niehe Producties was naar Indonesië. In dat land woonde ze met haar gezin twee jaar, vanaf haar vijfde: in 1949 vertrokken ze per boot naar Java. De uitzending van deze hernieuwde kennismaking met Indonesië, bedoeld als pilot uitzending, was op 3 januari 2011. De voorlopig? laatste aflevering was op 17 april 2020, over haar reis naar Rusland. Bizar toeval trouwens, dat dat land nou net de laatste was.
Erica op Reis werd goed bekeken. Kijkcijfers schommelden door de jaren heen van zo’n 850.000 tot 1.200.000 (!) per uitzending.
Erica heeft voor Erica op Reis in totaal 35 landen bezocht. Over Indonesië maakte ze in totaal 4 afleveringen, over Argentinië 2. Ook bezocht ze Barotseland, een koninkrijk dat grotendeels in Zambia ligt.
Qua werelddeel was, hoe kan het ook anders :-), Zuid-Amerika favoriet. Maar: op de voet gevolgd door Azië.
Reizen met verwondering is vooral ook reizen met respect
Als er één thema centraal staat in alle Erica op Reis uitzendingen dan is het “respect”. In alles wat je als kijker te zien krijgt draagt Erica respect uit voor de inwoners in het land dat ze bezoekt. Voor lokale gewoontes en gebruiken. Voor hetgeen mensen op de bezochte bestemming doen, eten, vinden of denken.
Zaken die wij als Nederlanders al snel ‘anders’ vinden, waarmee we vaak ook ‘gek’ bedoelen, benadert zij met een open vizier, nieuwsgierig. En juist dat vind ik zo mooi aan het reisprogramma én aan haar. Er wordt weinig tot niet geoordeeld, laat staan veroordeeld. En ik denk dat mensen juist dat, waar ook ter wereld, voelen bij Erica. Dat zorgt voor de connectie, voor de hartelijkheid waarmee ze veelal wordt ontvangen. En misschien denken ze ook wel eens ‘haha, wat een gek enthousiast mens’…
Nu snap ik ook wel dat veel toch enigszins gescript is en dat er een hoop productie aan te pas komt bij zo’n programma; de meeste ontmoetingen zullen vooraf gearrangeerd zijn. Maar dan nóg gaat het om de manier waarop je dat vervolgens invult. Of mensen vóelen dat je ze met respect benadert. Voelen de hartelijkheid waarmee ze -al dan niet met hulp van een tolk- een gesprekje aangaat. Of desnoods in gebaren contact maakt met mensen, jong of oud.
Reizen met verwondering: culturele gebruiken
Tegelijkertijd is Erica ook weer niet ‘los van deze aardbol’ en heeft ze ook zo haar gedachten bij wat ze ziet en meemaakt. Dat komt vooral naar voren als ze tegen lokale culturele gebruiken aanloopt, of wanneer ze die actief opzoekt.
Een ‘Erica reis’ -en dus ook een reisaflevering- begint vaak op de lokale markt. Immers daar tref je vaak de mensen in hun authentieke leefomgeving. Eetgewoonten vormen daar een belangrijk onderdeel van. En wat Erica ook voorgezet krijgt: veel is ‘enig’ en ‘lekkerrrr’! Soms smult ze uitbundig, soms blijft het bij een beleefd hapje of slokje van de meest exotische gerechtjes en drankjes. En ook al griezelt ze wellicht inwendig ook wel eens over het ene of andere gerecht, ze proeft áltijd. Om daarmee ook respect te tonen aan de gastheer, die moeite doet om het jou culinair naar de zin te maken.
Het productieteam zorgt er natuurlijk vaak voor dat er een ‘spontane’ ontmoeting in het programma volgt. Een interview met een lokaal religieus persoon, met een priester, sjamaan, maar ook met dansgroepen, muzikanten, sigarenmakers of ambachtslui. En ook al is dat dan voorgeproduceerd, Erica maakt vaak toch zélf het verschil, samen met de geïnterviewde. Er ontstaat oprecht contact en ze is écht geïnteresseerd in het lokale gebruik of de religie.
Haar ‘verwondering’, die ook die van de kijker is, komt vaak mooi verwoord terug in het programma via de later ingesproken voice-over. Die ‘verwondering’ bespreekt ze dan met fijne relativerende humor, waarmee ze zaken -wederom met respect- in perspectief zet vanuit onze Nederlandse cultuur. Zonder te veroordelen.
Mijn persoonlijke favoriet: Guatemala
Wie mij een beetje kent zal het niet verbazen: mijn favoriete ‘Erica op Reis’-aflevering is toch die over Guatemala. Ook Erica heeft een diepe wens om de Maya cultuur met eigen ogen te zien; in 2012 is het zo ver.
O.a. brengt ze een bezoek aan Mayapriesteres Dolores; een reis langs het prachtige Lago de Atitlán en langs hooggelegen Mayadorpen. Dolores geeft een traditionele ceremonie en leert Erica meer over de oeroude Mayakalender. Ook bezoekt Erica het prachtige Tikal, een van de grootste steden van de Maya’s met de vele enorme Maya-opgravingen. En natuurlijk ontbreekt een wandeling over de traditionele én souvenir-markt van Chichicastenango niet.
Het brengt me voor even weer terug in 1995, toen ik zo’n 5 maanden stage liep in Guatemala en veel van het bijzondere land mocht zien.
Reizen met verwondering: ontzag voor de natuur
Het respect dat Erica op Reis uitstraalt zit ‘m voor mij allereerst vooral in respect voor de mens. Voor de ‘local’…beter gezegd: voor de mensen die al eeuwenlang in het gebied wonen, leven en werken. De vele ontmoetingen en gesprekken staan vaak centraal in een aflevering.
Maar vrijwel altijd is het programma een mooie mix van mens en de natuur: lokale flora en fauna. Of het nu het ontzag is voor een tropisch regenwoud, voor het pittige lokale klimaat (de moessons, de droogte, de warmte), voor een bergtop of voor ‘Moeder Aarde’: respect voor de natuur is zeker een goede tweede in het programma.
Erica reist wat af: langs woeste kusten, door tropische binnenlanden, naar hooggelegen gebieden als Macchu Picchu (Peru) of Nepal, naar orang-oetang rijk Kalimantan, naar de grootse natuurparken van Namibië en naar de absolute leegte rondom Ulaan Baatar in Mongolië. Altijd met groot ontzag voor wat ze tegenkomt aan wildlife en natuur.
Erica, als een van de laatste ‘heiligen’ op aarde?
Ik schreef het al, ik heb een zwak voor Erica. Ze kan bij mij weinig ‘fout’ doen. En net als Erica tijdens haar reizen altijd doet, bekeek ik ook alle reisafleveringen door een voornamelijk positieve bril.
Vooruit dan, één nuance bij Erica op Reis.
Ze beweert zelf ook niet het tegendeel, maar het reizen van Erica en haar tv-team heeft natuurlijk minder tot weinig te maken met de ‘ontberingen’ waar backbackpers of wereldreizigers tijdens het reizen wel mee te maken krijgen. Nou worden die ‘ontberingen’ omwille van het avontuurlijke gehalte van reizen ook wel eens schromelijk overdreven, maar Erica reist natuurlijk vaak grote delen met privé-chauffeur in een goede auto, 4WD of klein busje. Ze zal -gok ik zo- waar mogelijk in de betere hotels slapen en ook haar vlucht naar en van de bestemming zal comfortabel zijn. De reisroute staat grotendeels vast en alle formaliteiten zullen vooraf goed zijn afgekaart. De ‘spontane’ ontmoetingen zullen deels gearrangeerd zijn; nodig ook als je maar kort de tijd hebt.
Maar…mág ze? Als zeventiger en voormalig topsporter, waarin ze haar lichaam al genoeg heeft laten afzien, is het haar van harte gegund. Ik teken er direct voor, als ik op haar leeftijd nog van dat soort verre reizen zou mogen maken.
Het boek ‘Erica op Reis’
In navolging van de reisafleveringen op televisie is er een gelijknamig boek uitgegeven. Dat staat uiteraard bij mij in de boekenkast. Zo af en toe lees ik er een hoofdstuk in.
Het is een heerlijk en goed leesbaar boek, met veel achtergronden bij de afleveringen. En inclusief prachtige foto’s van (een deel van) de bestemmingen die tijdens het programma zijn bezocht.
De bewoners van deze wereld zijn prachtig en verwonderen me iedere keer weer: met hun gastvrijheid, hun gevoel voor humor, hun veerkracht en indrukwekkende ceremonies. Ook de natuur brengt me regelmatig in vervoering. Het is een voorrecht om zoveel te mogen reizen!
Erica Terpstra, in het voorwoord van het ‘Erica op Reis’-boek
Is het boek ‘Erica op Reis’ voorgoed gesloten nu?
Ik hoop stiekem dat er tóch nog wat extra afleveringen komen van Erica op Reis; een seizoen 9. Ook in 2017 leek het programma voorgoed beëindigd, door andere keuzes van zendercoördinatoren. Maar er volgden uiteindelijk toch nog 8 nieuwe afleveringen.
Erica, als het zover komt: ik reis wel met je mee! Neem gewoon even contact met me op 🙂
Deel je ervaringen
- Heb jij afleveringen van Erica op Reis gezien? Deel je mijn kijkplezier? Of heb je een hele andere kijk op dit reisprogramma?
- En zo ja: heb je een favoriete aflevering? Welke en waarom?
- Hoe probeer jij te reizen met respect, als je zelf in het (al dan niet verre) buitenland bent?
Deel je gedachten en ervaringen via de reacties hieronder, of neem contact met me op.
Meer lezen
- Erica heeft een eigen website. Of ontdek bij Wikipedia meer over het programma Erica op Reis.
- Stimuleert het zien van Erica op Reis je eigen reislust? Laat je inspireren door JoHo’s regio- en landenoverzicht en benut de vele praktische tips rondom backpacken of het maken van een wereldreis.
- JoHo heeft ook informatie en reistips om, net als Erica, met respect voor mens en natuur te reizen.
Erica, een echte WorldSupporter!
Sport has the power to change the world. It has the power to inspire, to unite people in a way that little else does. It is more powerful than governments in breaking down racial barriers. Sport can create hope.
Nelson Mandela, 2000
Je hoeft Erica niets over de verbindende kracht van sport te vertellen natuurlijk. Maar in haar meerdere ontmoetingen met Nelson Mandela komt het zeker ter sprake. Ik heb zelf veel geschreven over diezelfde verbindende factor die muziek speelt, wereldwijd. Niet gek dus dat in de reisafleveringen van Erica ook veel muziek (en dans) te horen én zien is.
Maar reizen is ook een niet te onderschatten verbindend instrument. Juist door het maken van reizen krijg je meer begrip voor andere culturen, voor mensen met andere gewoontes en gebruiken dan die van jezelf.
En helemaal als je dat op zo’n respectvolle manier als Erica doet, zorgt het voor verbroedering wereldwijd. Erica is voor mij dan ook een echte WorldSupporter en haar uitzendingen -maar zéker haar ‘manier van reizen en ontmoeten’- zouden op dat gelijknamige platform van JoHo niet misstaan.
