Geschatte leestijd: 5 minuten.
In deze blogomgeving blog ik regelmatig over vaardigheden en competenties die bij uitstek van pas komen als je pleegouder bent. In dit blog: achter het gedrag van kinderen (en ouders) kijken.
Toen ik startte met mijn pleegouderschap had ik een paar maanden daarvoor de STAP cursus gevolgd, verzorgd door Juzt-voorganger Tender. STAP staat voor Selectie Training Aspirant Pleegouders. Enerzijds is STAP inderdaad bedoeld als ‘selectie-mechanisme’ en er vielen in ‘onze’ ronde daadwerkelijk ook meerdere ouders af. Anderzijds gaf de training ruimte om te werken aan competenties en vaardigheden die nodig zouden blijken te zijn bij het omgaan met pleegkinderen. In een aantal trainingsavonden werd aandacht besteed aan o.a.
- Openheid en duidelijkheid in het contact met pleegkinderen
- Samenwerken als team en het delen van ouderschap
- Kinderen helpen een positieve kijk op zichzelf te ontwikkelen
- Kinderen helpen hun gedrag te veranderen zonder hen pijn te doen
- Het inschatten van de uitwerking die het pleegouderschap op de eigen situatie heeft
- Veiligheid: pleegouders bieden een pleegkind een veilige leefomgeving
Na de -ik geloof acht- trainingsavonden met een leuke combinatie van theorie en praktijk dacht ik er wel klaar voor te zijn. Genoeg geoefend, genoeg rollenspellen gedaan, genoeg oefeningen ingevuld, genoeg gespard met andere pleegouders. Diploma op zak, voorkeuren voor de eerste match aangegeven en huisbezoeken van de pleegzorgorganisatie afgerond. Ik zat er naast.
Achter het gedrag van kinderen (en ouders) kijken
Ik zat er ontzettend naast. In de ruim vijftien jaren pleegzorg die volgden heb ik regelmatig behoefte gehad aan extra theorie en/of praktische training. Ik miste bagage op het gebied van bijvoorbeeld hechting(sproblematiek), omgaan met loyaliteit, omgaan en samenwerken met ouders. Wat betekent het eigenlijk als je pleegkind al bij de eerste kennismaking je hand grijpt tijdens een eerste wandeling buiten? Wat doe je als de eigen ouder, na het terugbrengen na een weekendbezoek, je belt met de vraag hoe haar kind aan die nieuwe blauwe plek komt? Waarom geeft je pleegkind je vrouw een flinke stomp in haar rug en jou een knuffel? En hoe reageer je eigenlijk op die stomp? Hoe ga je er mee om als de eigen ouder voor de zoveelste keer belt dat het weekendbezoek niet door kan gaan omdat de auto stuk is? Of de favoriete slaapknuffel niet in zijn weekendtas blijkt te zitten en je daar achterkomt als het om 21:00 uur slaaptijd is?
Ik begon in mijn rol als pleegouder zonder dat ik zelf al eigen kinderen had leren opgroeien. Ik had dus geen referentiekader en kon moeilijk inschatten welk gedrag nu gewoon ‘kind-eigen’ is en welk gedrag misschien kon voortkomen uit het ‘pleegkind zijn’.
Creatief zijn in oplossingen
De vaardigheid die ik in het begin nog niet echt had ontwikkeld was ‘achter het gedrag van kinderen leren kijken’. Maar óók achter dat van de ouder(s) van het pleegkind. Ik leerde al snel dat je op twee manieren kon reageren op gedragsuitingen die ik hiervoor al benoemde. Vanuit je eerste impuls, licht paniekerig, of beschuldigend, of juist juichend, zelfvoldaan, boos, of verwijtend: “hé wat doe je nu, waarom sla je haar”, “och, wat schattig, kijk eens hoe goed contact we al maken, het is nog maar de allereerste ontmoeting”.
Die speelgoedknuffel…
… zat vrij bewust niet in de tas van ons pleegkind. Want, slapen zonder knuffel, dat zat er bij hem niet in. Maar wáárom is zijn moeder nu ‘vergeten’ die knuffel in de tas te doen? Onze pleegzoon vroeg ons zijn moeder te bellen -vrijdagavond, negen uur- om de knuffel te komen brengen. Of, beter nog, het weekend af te blazen en ‘de volgende keer’ opnieuw te proberen. Moeder had een eigenbelang bij het vergeten van die knuffel, want dan zou het weekend een slechte start hebben, haar kind slecht slapen (dus chagrijnig zijn), of dan kon ze toch nog even opnieuw langskomen. Maar soms was een ouder gewoon echt chaotisch bij het inpakken van de tas. Of was de knuffel gewoon écht vergeten. We losten het op door niet te gaan bellen of het bezoek dan maar af te blazen, maar door in onze enorme knuffelberg naar een ‘vriendje’ te zoeken die héél sterk leek op zijn eigen knuffel. Na wat extra geruststelling bleek dat voldoende.
Dat snelle handje bij de eerste kennismaking…
…was helemaal geen teken van ‘super geslaagde eerste ontmoeting’. Het was een handje omdat hij nu eenmaal niet anders gewend was, volwassenen wisselden elkaar in rap tempo af in zijn leven en hij had met niemand meer een band, was slecht, onvoldoende of gewoon niet gehecht. ‘Hand in hand lopen’ had voor mij een hele andere lading dan voor hem. Of, die optie was er ook, het kon een direct en snel en krampachtig vastklampen zijn geweest aan de eerste de beste volwassene die méér voor hem wilde betekenen dan puur opvangen en verzorgen (dit pleegkind woonde in een tehuis, vader was er niet, moeder niet in beeld). Inclusief de angst dat ook jij als volgende volwassene weer snel verdwenen zou zijn…en dat gaan we dan ook eens even lekker uittesten, bleek in de daarna volgende ontmoetingen: hoe ver kan ik gaan voordat ook jij me in de steek laat?
‘Achter het gedrag van kinderen en hun ouders kijken’ was een vaardigheid die ik met vallen en opstaan in de loop der jaren heb ontwikkeld. En nu ook veel en vaak probeer toe te passen op al onze kinderen.
Versterken van de kracht van pleegouders
In het programma Versterken van de kracht van pleegouders is door Jeugdzorg Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen (en in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Gemeenten) een impuls gegeven aan een betere samenwerking op het vlak van kennisversterking van pleegouders. De komende jaren wordt er stapsgewijs gewerkt aan het online beschikbaar maken van alle trainingen, cursussen en andere vormen van ondersteuning die, verspreid over heel Nederland, worden aangeboden. Een van de einddoelen is dat je online je eigen ontwikkelpad als pleegouder kunt vastleggen en bijwerken.
Deel je ervaringen
- Heb jij, bij je eigen kinderen of pleegkinderen (die zeker ook het gevoel van ‘eigen’ kunnen zijn), ervaringen met achter het gedrag leren kijken dat je kind laat zien?
- Of misschien wel ervaringen met volwassenen, familie, collega’s, waarbij je hetzelfde ‘achter het gedrag kijken’ leerde toepassen?
- Deel ze via de reacties hieronder!
Bijblijven over pleegzorg
Er zijn veel bronnen als je regelmatig wilt lezen over de ontwikkelingen in pleegzorg.
- Als goed startpunt kun je de websites Pleegzorg Nederland en de NVP regelmatig bekijken. Je vindt er veel achtergrondinfo en praktische tips, bijvoorbeeld over verzekeren, financiële regelingen of op vakantie gaan met pleegkinderen. Ook wordt er regelmatig geblogd over allerlei aspecten rondom pleegzorg.
- Vraag eens bij je eigen pleegzorgaanbieder of er de komende tijd cursussen en trainingen worden aangeboden. Goed om theoretisch sterker te staan of juist praktische handvatten te krijgen bij een bepaald pleegzorgthema. Maar vooral ook leuk, want je ontmoet er andere pleegouders die zaken soms net anders aanpakken dan jijzelf. Soms kun je ook (gratis of tegen lage kosten) cursussen van andere pleegzorgaanbieders bijwonen. Én er wordt gewerkt aan een landelijke cursusdatabase.
- De kennisbank van BIJ Ons, een voormalig tijdschrift over pleegzorg, is nog steeds online in te zien. Daarbij wordt er gewerkt aan een doorstart van het magazine.
