Geschatte leestijd: 5 minuten.
Iedereen zal begrijpen dat, om pleegouder te kunnen worden, het handig is om goed te kunnen samenwerken, open te communiceren en niet te snel te oordelen. Maar wat zijn nu precies de criteria waarmee pleegzorginstellingen aspirant pleegouders screenen?
Om de selectie en screening van pleegouders landelijk zo eenduidig mogelijk te maken, is er in 2011 een kwaliteitskader ontwikkeld. Sindsdien krijgt het kader regelmatig updates.
Kwaliteitskader Voorbereiding en screening in de pleegzorg
Het kwaliteitskader biedt duidelijkheid, transparantie en eenduidigheid voor de pleegzorgaanbieder en haar medewerkers, maar ook en misschien wel vooral voor de mensen die als pleegouder tijdelijk willen zorgen voor een kind van een ander.
Het kwaliteitskader identificeert diverse soorten criteria: Wettelijke criteria, Landelijke criteria en eventuele Aanvullende criteria. Aspirant-pleegouders krijgen tijdig inzicht in alle geldende criteria; ook de door de pleegzorgaanbieder eventueel vastgestelde aanvullende criteria moeten tijdig en schriftelijk, bijvoorbeeld via een website of brochure, kenbaar worden gemaakt.
A. Wettelijke screening criteria
- Als pleegouder ben je 21 jaar of ouder
- Als pleegouder kun je niet tegelijkertijd ook begeleider van pleegouder(s) zijn
- Als pleegouder beschik je over een verklaring van geen bezwaar voor het verzorgen en opvoeden van een pleegkind, afgegeven door de Raad van Kinderbescherming
- Als pleegouder heb je het door de pleegzorgaanbieder aangeboden voorbereidings- en selectietraject ‘met goed gevolg’ afgerond
- Voorafgaand aan de plaatsing vindt een beoordeling plaats (door de pleegzorgaanbieder) of het pleegkind in je gezin geplaatst kan worden, gelet op leeftijd van het pleegkind, samenstelling van je gezin en de verwachte duur van de plaatsing
Soms is een pleegkind al in je gezin aanwezig als er een pleegcontract wordt gesloten. De verklaring van geen bezwaar, het afronden van het traject en de beoordeling zoals hiervoor benoemd mag dan uiterlijk binnen 13 weken na het sluiten van het contract plaatsvinden. Wel wordt er dan extra op gelet of het pleegkind een passende en veilige verzorging en opvoeding in het gezin kan krijgen.
B. Landelijke criteria
De volgende zes criteria vormen het landelijke voorbereidings- en screeningstraject waarmee de beoordeling van aspirant pleegouders plaatsvindt:
- openheid en duidelijkheid: het kunnen onderhouden van positieve contacten met pleegkind en omgeving, kunnen luisteren, vragen stellen, praten zonder (ver)oordelen etc.
- samenwerken en delen van opvoederschap: in zowel als praktische als gevoelsmatige zin de opvoeding kunnen delen met de ouders van het kind, kunnen samenwerken met hulpverleners, begeleiders en andere betrokkenen
- jeugdigen helpen een positieve kijk op zichzelf te ontwikkelen: ondersteunen bij het begrijpen van hun levensgeschiedenis, goed voelen over zichzelf
- gedragsverandering stimuleren, versterken van de eigen kracht van jeugdigen en het aanboren van talenten en mogelijkheden: doorbreken van cirkel van geweld of verwaarlozing, positieve aandacht geven en gewenst gedrag stimuleren
- kunnen inschatten welke uitwerking het pleegouderschap op de eigen situatie heeft: om kunnen gaan met veranderingen in het gezin, omgaan met verlies
- bieden van een veilige leefomgeving aan een pleegkind: bieden van een stabiele gezinssituatie, stimuleren van een gezonde seksuele ontwikkeling van jeugdigen, om kunnen gaan met eventuele traumatische voorgeschiedenis en signaleren van grensoverschrijdend gedrag
C. Aanvullende criteria
Iedere pleegzorgaanbieder kan extra criteria vaststellen, aanvullend op de wettelijke en landelijke criteria. Vaak worden extra voorwaarden gesteld aan de stabiele situatie binnen het pleeggezin of rondom ingrijpende levensgebeurtenissen zoals verhuizing, kinderwens of verandering van werkgever. Soms heeft een pleegzorgaanbieder een specifieke eigen identiteit, waar extra voorwaarden uit voortvloeien.
D. Algemene voorwaarden.
Onderdeel van het screeningproces vormt ook het akkoord gaan met de Algemene voorwaarden van de pleegzorgaanbieder. Daarbij moet je denken aan formele en juridische afspraken tussen jou als pleegouder en de pleegzorgaanbieder, bijvoorbeeld op het gebied van referenties of over de mogelijkheid tot uitvoeren van een herscreening.
Voorbereiding en screening
Door middel van zelfselectie en bindende selectie vanuit de pleegzorgaanbieder wordt het voorbereidings- en screeningstraject door de pleegzorgaanbieder vormgegeven.
Iedere screening omvat:
1. informatiepakket
2. Voorlichtingsbijeenkomst
3. Voorbereidingsprogramma
4. Huisbezoek(en)
5. Rapportage
6. Definitieve selectie / inschrijving
Het voorbereidings- en screeningsprogramma wordt opgezet als een trechter: van hele algemene informatie naar steeds specifiekere aspecten waardoor uiteindelijk selectie plaatsvindt. Natuurlijk zijn er landelijk verschillen tussen de pleegzorgaanbieders in het voorbereidend traject; sommige organisaties kiezen voor een meer individueel traject, andere voor meer groepsgewijze onderdelen. Wat overlapt is dat er nadrukkelijk aandacht is voor eigen (en/of adoptie)kinderen in het gezin, waar van toepassing.
Tijdens de voorbereidingen komen de thema’s, die voortkomen uit de wettelijke en landelijke criteria, zowel theoretisch als praktisch aan bod; dat laatste bijvoorbeeld door oefeningen en rollenspellen. De pleegzorgaanbieder wil een goed beeld krijgen van de aspirant pleegouders en van hun leefsituatie en -omgeving. Vaak worden door de medewerker van de pleegzorgaanbieder referenties opgevraagd en ook kan een medisch adviseur of behandeld arts van één of beide pleegouders worden geraadpleegd, waar relevant. Welke gevolgen de religie en cultuur hebben voor het dagelijks leven van de pleegouders wordt meegenomen in het gezinsonderzoek, tijdens de huisbezoeken en in het voorbereidingsprogramma.
Selectie
Na een uitgebreid en zorgvuldig voorbereidings- en screeningstraject volgt het definitieve selectiebesluit vanuit de pleegzorgaanbieder.
Nadrukkelijk wordt er tijdens de voorgaande fase van jou als aspirant pleegouder gevraagd om doorlopend zelfkritisch te zijn op geschiktheid voor het pleegouderschap: zelfselectie. Veelal is het definitieve selectiebesluit, positief of negatief, dus ook geen verrassing meer.
Is het eindoordeel positief, dan wordt een rapportage met een pleegouderprofiel opgesteld, inclusief kracht en competenties van de pleegouders en eventuele aandachtspunten. Bij een afwijzing wordt altijd schriftelijk kenbaar gemaakt wat de reden van afwijzing is, en op basis van welke criteria tot afwijzing is besloten.
Matching
Na een uitgebreid en zorgvuldig voorbereidings- en screeningstraject volgt het definitieve selectiebesluit vanuit de pleegzorgaanbieder. Na het besluit volgt de fase van matching.
Bij het opstellen van het pleegouderprofiel geef je als pleegouder(s) ook aan welke achtergronden van kinderen wel en niet bij jou als pleegouder passen. Denk bijvoorbeeld aan jongen/meisje (in relatie tot eventuele eigen kinderen), wel of niet een handicap en mate daarvan, achterliggende problematiek of trauma’s waar je mee te maken kunt krijgen, achtergronden van de eigen ouders van het pleegkind, etc. Dat lijkt soms wat bevreemdend, maar tegelijkertijd is een passende match zo ontzettend belangrijk voor het laten slagen van een plaatsing. Noch het kind noch jullie of jij als pleegouder(s) hebben er iets aan als er foutief gematcht wordt. Het is dus raadzaam goed na te denken over wat je aankunt en daar open en duidelijk over te communiceren.
Afhankelijk van je pleegouderprofiel, de voorkeuren die je hebt opgegeven en het aantal en soort kinderen dat wacht op plaatsing in een pleeggezin kan een match soms enkele weken, maar vaak ook enkele maanden, op zich laten wachten. Matching is echt maatwerk en het proces dient zorgvuldig plaats te vinden.
Kunt u een kind structuur, warmte en veiligheid bieden? Dan kunt u in principe pleegouder worden.
Zoveel mensen, zoveel pleegouders.
Pleegzorg Nederland
Tijdens de plaatsing
Periodiek worden er door de pleegzorgaanbieder voorlichtingsavonden, informatie-avonden, trainingen of bijvoorbeeld specifieke thema-avonden georganiseerd. Niet alleen is het goed om na een plaatsing -of tussen twee plaatsingen in- betrokken te blijven bij je pleegzorgaanbieder, maar ook krijg je er extra tools en vaardigheden die je kunt toepasssen in je rol als pleegouder. Daarnaast is het vaak bijzonder leuk om contact te hebben met andere pleegouders en ervaringen uit te wisselen.
Ook pleegouder worden?
Jaarlijks zijn er ongeveer 3.500 nieuwe pleegouders nodig.
Cijfers over 2018
Bron: Factsheet pleegzorg 2018
- In totaal zetten 16.534 pleeggezinnen zich in voor de opvang van 22.741 pleegkinderen.
- In 2018 zijn 2.566 nieuwe pleegouders geaccepteerd: 1.465 netwerkpleegouders en
1.101 bestandspleegouders. - In 2018 zijn 2.317 pleegouders gestopt:1.374 netwerkpleegouders en 943 bestandspleegouders.
